Lammegijn Arends

Sinds jaar en dag (tussen 1985 en 2023) heb ik mijn voormoeder Tijtje Venema als een dochter van Jacob Berends Venema en Lammegijn Berends genoteerd. Haar ouders heb ik nooit kunnen traceren. Wel had ik keurig zijdelings in mijn gegevens vermeld dat haar moeder bij het sluiten van het huwelijk het patroniem Arents voerde en van Scharmer afkomstig was. In alle andere documenten wordt deze moeder Lammegijn steevast opgevoerd met patroniem Berends (of Berents). Een doop van Lammegijn in Scharmer was echter onvindbaar.

Onlangs bracht ik een onverwacht bezoek aan de geboorteplaats van Tijtjes echtgenoot Jobst Henrich Ridderbosch. Bij thuiskomst besloot ik zijn lijn toch nog eens scrupuleus te onderzoeken. Van het éen kwam het ander: Lammegijn drong zich naar voren en ik kon haar niet meer loslaten. Er moest toch wel èrgens íets te vinden zijn? Zou ze dan toch een kind van een zekere Arent zijn? De zoektocht begon!

Als ik de meisjesnaam Lammegijn in beschouwing neem, is het eerste wat bij me opkomt dat dat geen typisch Groningse meisjesnaam is. Het wijst meer in de richting van Drenthe of Overijssel. Toen ik die overtuiging als leidraad nam, kwam er één echtpaar in aanmerking: Arend Jans, van Scharmer en Grietje Jans, van Kalenberg in Overijssel. Zij trouwen op 3 juni 1770 in Scharmer en krijgen twee kinderen: Lammigje, op 7 april 1771 gedoopt te Westerbroek, de ouders wonen in de ‘hutten van de heer Hoeth’; gestorven voor oktober 1773; en Lammegijn, gedoopt op 10-10-1773 in Scharmer. Maar niet alles is altijd wat het lijkt: want wat blijkt? De ouders van Grietje heb ik nog niet gevonden, maar de moeder van Arend Jans heet in ieder geval Lammegien…

Het is zeer aannemelijk dat Arent de jongste zoon is van Jan Abrams en Lammigien Tiddes. Dit echtpaar laat op 6 februari 1746 in Scharmer hun (zesde) zoon Arent dopen. Jan Abrahams was afkomstig uit Kropswolde en Lammigien kwam van Martenshoek. Lammigien overleed tussen 1746 en 1750, waarna Jan Abrahams hertrouwde met Ida Thomas.

Terugkomend op Arend Jans en Grietje Jans: het zal duidelijk zijn dat het voor hun gezin geen vetpot was. Arbeiders in het veen, wonen in een hut bij de vervening, kinderen ingezet voor werkzaamheden… en dan vermoedelijk een dominee die al die lui uit het veld niet allemaal uit elkaar kon houden. Wellicht of beter: waarschijnlijk, werd Lammechijn Arends door een enkele verschrijving de geschiedenis ingeslingerd als Lammechijn Berends.

Kwartierstaat van Tijtje Venema

Generatie I

1. Tijtje (Tetje, Tietje, Tijdje) Venema, geb. te Scharmer, ged. op 9 juli 1797 te Scharmer, huis nr. 128, Scharmer in 1821, arbeidster tussen 1824 en 1831 te Westerbroek, huis nr.175, Scharmer in 1824, huis nr.18, Westerbroek in 1831, dagloonersche tussen 1844 en 1858 te Scharmer, ovl. (ongeveer 61 jaar oud) op 17 september 1858 te Scharmer (getuige: Roelf Jans Klunder, 54, zaakwaarnemer, Scharmer; Enne Pieters Nieborg, 32, dagloner, Scharmer), sam. na 1821, tr. (resp. ongeveer 47 en 51 jaar oud) (Burgerlijke Stand) op 28 december 1844 te Slochteren met Jobst Hinrich (Hindrik) Ridderbusch (Ridderbos), geb. op 29 december 1792 te Westorf, Lippe-Detmold [Duitsland], ged. op 1 januari 1793 te Hohenhausen, Lippe-Detmold [Duitsland], boerenknecht in 1821 te Ten Boer, huis nr.175, Scharmer in 1824, arbeider tussen 1824 en 1831 te Scharmer, huis nr.18, Westerbroek, in 1831, dagloner tussen 1844 en 1857 te Scharmer, woont met Antje Ridderbüsch (zie 1) tussen 1844 en 1850 te Harkstede, ovl. (64 jaar oud) op 25 mei 1857 te Scharmer.

Generatie II

2. Jacob Berends Venema, geb. circa 1779, schipper op 1 november 1811 te Groningen, liggend Schuitendiep letter O, Canton 2, woont huis nr. 02, Scharmer in 1829, arbeider in 1829 te Scharmer, ovl. (ongeveer 50 jaar oud) op 10 januari 1829 te Scharmer (getuige: Harm Hofman, 65, landbouwer, Scharmer; Cornelis Tiddes Stedema, 51, Scharmer (naburen, geen verwantschap)), relatie (2) met Harmke Harms Veen, geb. circa 1772 te Hoogezand, woont huis nr. 02, Scharmer, 02 Scharmer in 1829, ovl. (ongeveer 77 jaar oud) op 28 januari 1849, kerk.huw. (resp. ongeveer 18 en ongeveer 23 jaar oud) (1) op 16 maart 1797 te Scharmer met
3. Lammegijn Arends, woonachtig te Scharmer, ged. op 10 oktober 1773 te Scharmer, ovl. (hoogstens 30 jaar oud) voor 1804.

Generatie III

4. Berend Hendriks Venema, tr. (Teetje ongeveer 27 jaar oud) op 6 mei 1759 te Scharmer met
5. Teetje Popkes, ged. op 12 augustus 1731 te Scharmer.
6. Arent Jans, ged. op 6 februari 1746 te Scharmer, kerk.huw. (ongeveer 24 jaar oud) op 3 juni 1770 te Scharmer met
7. Grietje Jans, afkomstig uit Kalenberg, Overijssel.

Generatie IV

10. Poppe Claes, ged. op 29 maart 1696 te Hoogezand, kerk.huw. (ongeveer 34 jaar oud) op 1 oktober 1730 te Scharmer met
11. Grietje Lammerts Pesman, tr. (1) met Willem Geerts, ged. in 1700, ovl. (ongeveer 30 jaar oud) in 1730.
12. Jan Abrahams, afkomstig uit Kropswolde, geloofsbevestiging, lidmaat op 11 maart 1729 te Kropswolde, kerk.huw. (2) op 27 december 1750 te Scharmer met Ida Thomas, (Ida tr. (2) met Jan Wiltes Heijdema.), otr. (1) op 10 april 1729 te Kropswolde, kerk.huw. op 15 mei 1729 te Scharmer met
13. Lammigjen Tiddes, afkomstig uit Martenshoek.

Generatie V

20. Claes Poppens, tr. op 17 januari 1686 te Kolham met
21. Martien (Marrejen) Lamberts.

In het blog over Gerard ten Berge, rentmeester van Stad en Provincie Groningen worden zijn beide huwelijken in Nederland genoemd. Het eerste huwelijk betrof dat met Anna Birza. Op het tweede kom ik terug in een ander blog.

Anna Birza en Gerhard Hendrick ten Berge sluiten op 01-12-1662 te Groningen een huwelijkscontract¹. Er wordt vervolgens ondertrouwd op 6 december 1662 en een goede maand later, op 6 januari 1663 wordt het huwelijk in Groningen voltrokken door dominee Hatsveld². Voor Anna is vertegenwoordigd de servijsmeester Stulling³. Anna was 19 jaar jong, slechts een jaartje ouder dan haar eveneens piepjonge bruidegom.

Anna is gedoopt als Annechien, op 31 december 1643, als dochter van de heer Secr. J. Birza⁴ en Lammechien van Heeck in de Oosterstraat.

Haar vader was stadssecretaris Johannes Birza, geboren op 15 maart 1606 als zoon van Lubbert Birza en Catharina Belta. Dit echtpaar trouwt in Groningen, 23-09-1603, als Lubberdt Roleffs (+v.1649) en Trijne Harders. Haar vader was Harder Peters aka Maeler, heraldisch schilder en hofschilder⁵. Trijne’s broer, Peter Belta, was ook schilder en maakte oa een portret⁶ van Ubbo Emmius. Nog meer over deze familie is te lezen op het blog van Groninganus, in de reactie op het blog over Zwarte Jan.

Lubbert en Catharina woonden op de hoek Poelestraat-Oosterstraat. Lubbert Roelfs Birza bekleedde diverse belangrijke posities in de Stad Groningen. Zoon Johannes werd geboren op 15 maart 1605. Hij kreeg een opleiding aan de Latijnse school in Groningen en studeerde achtereenvolgens in Groningen (1624, filosofie) en Leiden (1627, rechten). Hij deed na zijn studies nog een zogenaamde academiereis naar o.a. Frankrijk en Engeland, en werd aan een buitenlandse hogeschool bevorderd tot doctor in de rechten. In 1632 keerde hij terug in Groningen. Daar werd hij gedurende tien jaren stadssecretaris. Hierna werd hij lid van de stedelijke raad, en aldus een magistraat van de stad. Hij is lid geweest van het college van Gedeputeerde staten, en in 1648 lid van de admiraliteit. In 1649 werd hij curator van de academische hogeschool. Dat bleef hij maar kort, want hij stierf op 7 april 1649, 44 jaar oud.^{7 8}

Anna’s moeder was Lammegien van Heeck[e], geboren in Groningen, lidmaat van de Hervormde kerk in september 1634, wonende in de Poelestraat, overleden in Groningen in December 1644 of januari 1645.
Lammegien trouwde 1) 1636, procl. Gron. 30 Juli met Popco Tammen, geboren in de Ommelanden, student in Groningen, ingeschreven op 7 Juni 1624, medegecommiteerde der Provinciale rekenkamer 1636-‘39, overl. 1639, waarschijnlijk een zoon van Tammo Popkens tho Meerum en Hyltien Reinties Halsma.
tr. 2) te Groningen op 25 september 1641 met Johannes Birza, geb. Gron. 15 Maart 1605, zie verder hierboven. Zij woonden in de Oosterstraat.
Lammegien was een dochter van Jan van (H)Eeck, koopman te Groningen, zoon van Geert van (H)Eeck, later ook raadsheer, doch afgezet, overleden in Groningen op 5 januari 1631, en Annegien Tjassens, dochter van Haijo en Lammegien van Wieringe, overleden voor 29-12-1636. Johan was eigenaar van een huis aan de Ossenmarkt. Johan en Annegien trouwden op 31 maart 1611 in Groningen. Er zijn drie kinderen bekend uit dit huwelijk: Lammegien, Hillegien (zij maakte bij testament haar bezittingen over aan de kinderen van haar overleden nichtje Anna ten Berge-Birza; en Geert, + voor 1670.⁹

Anna overlijdt rond 1670, in 1671 wordt er een acte van scheiding van goederen opgemaakt omdat Gerhard hertrouwt.
Hij krijgt o.a. het huis in de Oosterstraat in Groningen.

Voetnoten:

Een ontrouwe rentmeester, revisited.

De Heren Burgemeesteren en Raet in Groningen, sullen ter instantie van de Crediteuren van de gewese Rentmeester, Gerard Hendrik ten Berge,op Donderdag, den 17, 27 Mey voor d’eerste mael,en Donderdag daer aen voor de twede mael by brandende Kaerssen uytgang verkopen
I,Gemelde ten Berge sijn Hofstede, tendeele ondet het Carspel Hogesant, en ten dele onder Colham gelegen, bestaende in uytnemende schone Huysingen met verscheyde Vertrecken, Kamers, Koetshuysen, Fonteynen, Hof, &c. met 3 stucken Wey-lant: benevens 3 Huys-plaetsen en 4 Kamers, bestaende in 7 Woningen,met de Kampen daer achter aen; als mede 3 Lanen, die met schone Yke-bomen sijn beplant; t’samen groot 139 en een vierde Grasen en 22 vierkante Roeden; het Gras op 140 vierkante Roeden, en de Roede op 14 Voeten gerekent. 2. Voorsz. ten Berges Huysinge en Heem, onder het Hoge Lant gelegen, groot 1 en drie vierde Grasen en 35 vierkante Roeden. 3. Een Huys en Heem, groot 1 en een half Gras en 6 Roeden. 4. Een Huys en Heem, met een Kampje, groot drie en een vierde Gras en 8 Roeden. Noch sullen de Heeren Stadhouder en Hooftmannen, ter instantie van de voorsz. Crediteuren, op Woensdag den 30 Mey, 9 Juny, voor d’eerste mael,en Woensdag daer aen voor de laetste mael verkopen 4 Percelen Lants en een Huysinge met een seer grote Schuure, gelegen op Colham; welke Landen tesamen groot sijn 352 Graasen en 33 Roeden: benevens noch 24 Deymatten Hoy-lant, in 2 stucken gelegen. De Conditien der Vetkopinge en de Kaerten daer van konnen werden gesien in de Secretary te Groningen, en de Hooge Justitie Kamer aldaer; t’Amsterdam by Christoffel Indische Raven en in ’s Gravenhage by Jan Hooft, Klerk van de Provintie van Stad en Lande.

[advertentie behuisinge: Advertentie. “Amsterdamse courant”. Amsterdam, 04-05-1688, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 22-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAA06:165521053:mpeg21:p00002]

Eigenlijk was ik op zoek naar informatie over de borgen of buitenplaatsen die vroeger in Kolham hebben gestaan, de Hof en de Roode Poort. Maar de eerste advertentie in Delpher, gevonden met de zoekterm Colham, gaf me bovenstaande annonce. Gerard ten Berge was de “gewesen” rentmeester van de Stad en Provincie Groningen. Waar ik eerst dacht dat deze verkoop uit hoofde van zijn functie plaatsvond, bleek het toch net even anders te zitten. Een kleine speurtocht leerde me dat Gerhard ruimhartig gefraudeerd had. Dat kwam echter pas aan het licht nádat hij in zijn functie was opgevolgd door rentmeester Spanheim. Deze registreerde alle openstaande schulden van de huurders. Verscheidene huurders beweerden dat ze de huur al hadden betaald aan Ten Berge, maar dat bleek niet uit diens administratie. De huurders bleken hun gelijk te kunnen bewijzen. Toen het net zich rond Gerard begon te sluiten, besloot hij naar het westen te vertrekken. Lang verhaal kort: zijn familie stond borg voor 50.000 gulden, zodat hij terug kon komen om zich te verdedigen. Zijn schuld werd aangetoond, hij werd ter dood veroordeeld en hij vluchtte wederom, nu naar Parijs. Daar is hij na een jaar of vijf gestorven. De familie was de borg (uiteindelijk 1/5 ervan, 10,000,–) kwijt evenals alle bezittingen van Gerard. Meer details over deze affaire zijn te vinden in het uitgebreide artikel in de Groninger Volksalmanak 1902: “Een ontrouwe rentmeester”, door mr. H.D.Guyot, blz. 139., inclusief een persoonsbeschrijving van de krombenige Gerard. Het verhaal was interessant genoeg om mijn zoektocht naar de borgen even te vervangen door een onderzoek naar Gerard ten Berge en zijn familie.

Gerhards vader, ook een Gerhard ten Berge, trouwt Houcke (Houche, Houke, Houdina) van Vreden: “Gerhardus ten Barghe der beide Rechten doctor x de deugentrijke dochter Houke van Vreden, daer voor Luitenant Hans Sas als neef caverende” te Groningen op 01-02-1640. Zij is een dochter van Henricus a Freden, pastor in Scheemda en Sijwerke Heres. Over vader Gerhard’s ouders is niet echt iets te vinden, vermoedelijk zijn dat een Gerhard en een Cornelia. Gerhard (sr) is overleden in 1682, Houcke na 1695 (Houdina van Freden, komt voor als moeij en weduwe Ten Berge voor in hc Scheemda 27-06-1695). Zij lieten de huizen Vredenburg en Vredendal te Hoogezand bouwen.

Kinderen uit dit huwelijk, gedoopt in Groningen:
1. Cornelia, Poelestraat, 09-05-1641
2. Henricus, Poelestraat 13-05-1642, (vader doctor)
3. Geert, Oosterstraat, 08-12-1644 (aangenomen wordt dat dit Gerhard Henricus is)
4. Sijwerke, Ebbingestraat, 15-09-1647 (vader doctor)
5. Jakob, Ebbingestraat, 04-12-1649 (vader secretaris)
6. Hero, Ebbingestr 26-10-1651 (vader doctor)
7. Siverdina Cornelia, Ebbingestraat, 3-04-1653 (vader raadsheer), overleden voor 31-10-1655
8. Siwerdina Cornelia, Ebbingestraat, 31-10-1655 (vader raadsheer)

Zoon Geert moet dezelfde zijn als Gerhard ten Berge. De ouders wonen in de Oosterstraat als hun zoon Geert in de Martinikerk gedoopt wordt op 8 december 1644 ¹

.Gerhard Henric ten Berge sluit op 01-12-1662 een huwelijkscontract met Anna Birza, vervolgens wordt er op 6 december 1662 ondertrouwd en een goede maand later, op 6 januari 1663 wordt het huwelijk voltrokken door dominee Hatsveld.² Voor Anna is vertegenwoordigd de servijsmeester Stulling.³

Saillant detail: Gerard was slechts 18 jaar toen hij Anna trouwde. Anna was een jaartje ouder.
Anna is gedoopt als Annechien, op 31 december 1643, dochter van de heer Secr. J. Birza en Lammechien van Heeck in de Oosterstraat. Meer over Anna en haar familie in het blog: Anna Birza.

Ze krijgen samen drie kinderen:

1. Lammina, Groningen Oosterstraat, 25-11-1663, Gerhard Henric ten Berge x Anne Birze
2. Henricus, Groningen, Oosterstraat, 09-09-1665, Gerh. Hendric ten Berge x Anna Birsa
3. Houdina, Groningen, Oosterstraat, 19-04-1667, Gerh. Henr. ten Berge, Anna ten Berge

Anna overlijdt voor 1670: dan wordt er een acte van scheiding van goederen opgemaakt omdat Gerhard hertrouwt. Hij krijgt o.a. het huis in de Oosterstraat.

Gerard gaat op 20 augustus 1670 in ondertrouw met Maria van de Venne, een dochter van Pieter Lucas van der Venne en Anna de Carpentier. (Over haar ouders t.z.t. meer in een ander blog. Vader Pieter heeft een kort lijntje naar historische figuur Jan Pieterszn Coen). Het echtpaar vertrekt met attestatie naar Hoogezand, waar ze in het trouwregister worden ingeschreven op 12 september van dat jaar. Uit het huwelijk de volgende kinderen:
4. Anna, NK (Nieuwe Kerk) Groningen, OOsterstraat, v. rentmeester, 23-02-1672 (Gerh. H.)
5. Houdina, NK, Groningen, v. raadsheer, 11-2-1673 (Gerh. Henric)
6. Peter, MK, (Martini Kerk) Groningen, v. raadsheer, 29-3-1674 (Gerhard Hindrick)
7. Gerhard, MK, Groningen, Oostersraat, v. Raadsheer, 23-05-1675 (Gerhard H.)
8. Peter, MK, Groningen, Oosterstraat, v. raadsheer, 15-10-1676
9. Jacob Geert, MK, Groningen, Oosterstraat, v. raadsheer, 16-3-1679 (Gerh. Henric)
10. Lucas Geert, NK, Groningen, Nieuwe Markt, v. rentmeester, 26-11-1682 (Gerh. Henr.)

Heeft onze Gerard een buitenechtelijk kind tijdens het huwelijk met Maria van der Venne verwerkt? Daar is ene Geertien, gedoopt in de A-kerk, op 10-10-1673 als een in onecht geboren kind, aan het Zuiderdiep, v. Gerardus ten Berge en Marie Valentijns. Het zou zo maar kunnen, want in zijn spullen vond men briefjes met betalingsopdrachten: betaal zoveel aan mijn tuinman, mijn meid, mijn liefste (!). Maar misschien bedoelde hij gewoon zijn vrouw…

Het spoor van Gerard eindigt in Frankrijk. In 1699 sterft hij in Parijs. De ambassadeur aldaar doet onderzoek en breng verslag uit: de heer de Timberge, was heer van Vredemberg in Groningen, hij had drie zoons uit zijn tweede huwelijk, waarvan twee in Franse dienst, de jongste bij familie in Nederland. In Frankrijk is hij weer getrouwd, en Rooms katholiek geworden. Hij stond in de gunst bij de Franse zonnekoning en kreeg van hem een suikerraffinaderij en een jaargeld. Hij is gestorven op 30-4-1699, begraven in St. Etienne du Mont.

Bronnen:

• [1 Staten van Stad en Lande, 1594 – 1798 3180 – Huwelijkscontract tussen rentmeester Gerhard Hendrick ten Berge en Anna Birza, 1662; 3193 Huwelijkscontract tussen Gerhard Hendrick ten Berge en Maria van de Venne, 1670]
• [Vredendal, Vredenburg: www.buitenplaatseninnederland.nl]
• Groninger archieven: allegroningers.nl
• www.delpher.nl
• [Groningse Volksalmanak, 1902 Erven B. van der Kamp. Een ontrouwe rentmeester, door mr. H.D.Guyot, blz. 139]
• [https://www.buitenplaatseninnederland.nl/hoogezand-vredendal.html]
• [advertentie behuisinge: Advertentie. “Amsterdamse courant”. Amsterdam, 04-05-1688, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 22-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAA06:165521053:mpeg21:p00002]

Met dank aan Geneatine, voor het aandachtig lezen, een belangrijke correctie en het doen van suggesties!

Het was weer eens zover: al scrollend trof ik een krantenberichtje met opmerkelijke inhoud aan dat tegelijkertijd iets van herkenning opriep. Zowel de naam van de hoofdrolspeler als de inhoud van het korte artikeltje waren reden om me er eens even in te verdiepen.

Gerbrand Drent gaf naar eigen zeggen zijn 29e kind aan. Gerbrand (of eigenlijk Garbrand) is een voornaam die in een bepaalde doopsgezinde familie vaak voorkwam, begin 19e eeuw en daar zijn oorsprong vindt bij Garbrand (Germt, Garmt) Hindriks Kremer. Diens dochter Leentje Garms Kremer trouwde met een Timmenga. Herkenning, dus. De Gerbrand Drent in het krantenartikel is een zoon van Leentjes zuster Tijbigje.
Dan de inhoud: het feit dat deze man 29 kinderen zou hebben, dat is toch schier ongelooflijk. Dat moest wel even geverifieerd worden. En al doende was die mythe snel doorgeprikt. Sterker nog, ik stuitte op – zoals Engelsen dat zo mooi noemen – enkele ‘sordid details’. Gerbrand was een veenkoloniale Woody Allen, als het ware.

Het artikel spreekt van drie echtgenotes en de respectievelijke kinderen uit de desbetreffende huwelijken. In zijn eerste huwelijk ‘kreeg hij 7, in zijn tweede huwelijk 9 kinderen’ en ‘hij heeft thans zijn derde vrouw die hem 13 kinderen schonk’. Daar gaan we dan!

Gerbrand Hindriks Drent is een zoon van Hindrik Berents Drent en Tijbigje Gerbrands Kremer. Hij is geboren op 15 augustus 1826 geboren in huis 316 te Nieuwe Pekela. Zijn moeder was eerder gehuwd geweest met Albert Hoving (+1822) en had in dit huwelijk twee kinderen, Hindrik en Janna, gekregen, waarvan Janna jong overleed. Gerbrand kreeg nog een volle zuster, Janna Hindriks Drent, geboren op 15 juni 1828 in huis 319 in Nieuwe Pekela.

Gerbrand trouwde voor de eerste keer in 1852, op 24 december met Harmke Berends Mulder. Hij was toen 26 jaar oud, werkte als arbeider en zijn bruid was een weduwe van 44 jaar. In dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Wel was de bruid moeder van zeven kinderen uit haar eerste huwelijk met Tamme Derks van der Wal. In het krantenbericht worden deze dus aan Gerbrand toegeschreven. Het huwelijk tussen Harmke en Gerard wordt uiteindelijk op 26-07-1859 te Nieuwe Pekela op last van de arrondismentsrechtbank ontbonden, op grond van overspel door Gerbrand gepleegd met de weduwe van Lubbert Kram. Lubbert was in 1855 overleden, zijn weduwe was Aaltje Hindriks Blauw. Ten tijde van de scheiding was zij 43 en Gerbrand 33 jaar.

Na deze scheiding lag de weg vrij voor echtgenote nummer twee, Aaltje Nieweg. Zij was sinds 1855 weduwe van Freerk Stam. Een paar maanden na de scheiding vond dit huwelijk plaats, op 10-09-1859 te Nieuwe Pekela. Aaltje bracht uit haar eerste huwelijk vijf kinderen mee en samen met Gerbrand kreeg ze er nog vier. En daar hebben we dus de 9 kinderen uit het tweede huwelijk!

Maar nu wordt het echt juicy… ;)

De oudste dochter van Aaltje en Freerk Stam, Grietje, is 13 jaar oud als haar moeder hertrouwt. Ze heeft een jonger broertje en twee zusjes. Het jongste zusje is acht maanden oud als hun vader overlijdt. Grietjes moeder krijgt met stiefvader Gerbrand vervolgens dus nog vier kinderen, respectievelijk in 1860, 1862, 1863 en 1866. Máár in 1864 wordt Aaltje ook oma! Grietje, dan 18 jaar oud, krijgt een dochter: Aaltje Stam. De aangifte wordt gedaan door Grietjes stiefvader Gerbrand. Twee jaar later, in 1866, is de familie verhuisd naar Onstwedde, de Horsten, bij Musselkanaal en daar bevalt Grietje op 6 augustus van (klein)zoon Jan Stam. Drie weken later bevalt Aaltje op 22 augustus van dochter Tiebechiena Gerbrandina Drent. Moeder en dochter waren dus tegelijkertijd zwanger en zeer waarschijnlijk van dezelfde man. Zou Aaltje toen al hebben geweten…?

In 1869 vinden we het gezin terug over de provinciegrens in Valthermond, waar Grietje bevalt van haar derde kind, Frederika. Aaltje Nieweg geeft dit kind aan bij de gemeente Odoorn. Vanaf 1869 krijgt Grietje Stam nog 9 kinderen, die allen door Gerbrand worden aangegeven, en waarvan de nog levenden uiteindelijk in 1894 door Grietje wettelijk erkend worden.
We kunnen alleen maar raden wat dit voor het huwelijk en het gezin betekende. Maar Gerbrand, een dertiger met zijn stiefdochter, tiener… Hij heeft blijkbaar geen schaamte gevoeld. Integendeel, voor mij lijkt het krantenartikel meer op pochen.

Gerbrand en Aaltje zijn niet gescheiden. Het huwelijk werd ontbonden door het overlijden van Gerbrand in 1906. Aaltje trof ik in de bevolkingsregisters aan, inwonend bij haar dochter Frouwkje van Klinken-Stam, tot 7 februari 1899 in Odoorn, en vanaf die datum met het gezin van Klinken in Emmen.

Over Grietje valt nog wel iets extras te melden. Haar zuster Hemmechien was drie keer getrouwd geweest, respectievelijk met Egbert Leitsma, Jan Boswijk en met Abel Dekker. Ze overleed op 16 februari 1912 in Groningen. Haar weduwnaar, Abel Dekker, was inmiddels ook drie keer getrouwd geweest. Eerst met Grietje Bakker en daarna met Fennechien Akkerman. Op 12 september 1913 trouwde Grietje met haar zwager Abel in Odoorn. All in the family! Op 67-jarige leeftijd was ze dan toch nog de bruid.

Het krantenbericht was uiteindelijk dus schromelijk overdreven. Gerbrand had wel veel kinderen, maar het aantal blijft toch echt steken op 16 in totaal. De genoemde 13 heb ik niet kunnen vinden, de teller staat op 12. Ook meer dan genoeg!
Er was ook geen derde echtgenote. Er was een jonge stiefdochter…

Gerbrand Drenth, arbeider

* 15-08-1826, Nieuwe Pekela

+ 28-03-1906 Valthermond, gem. Odoorn, 79 jaar, aangifte door Albert Schrik en Albert Zijlma, Valthermond

Aaltje Nieweg

*11-09-1822 te Oude Pekela

+ 10-04-1908 te Emmen, 85 jaar, overlijdensaangifte van Aaltje werd door Geert Dijkstra en Hendrik op t Ende gedaan. Ze was weduwe van Germ Drent, eerder van Freerk Stam, 85 jaar oud, verdere gegevens onbekend.

Gerbrand. 1e Huwelijk.
Datum: 24-12-1852 Plaats: Nieuwe Pekela
Bruidegom Gerbrand Drent (arbeider) leeftijd 26 jaar, geboren te Nieuwe Pekela, zv Hindrik Berends Drent en Tiebegien Gerbrands Kremer
Bruid Harmke Reinders (arbeidster) leeftijd 44 jaar, geboren te Midwolda,dv Berend Reinders en Antje Hindriks
Diversen: weduwe van Tamme Derks van der Wal, aka (Harmke Berends Mulder)

Bruid 1. Eerste huwelijk
Tamme (Tammo) Derks van der Wal (arbeider), geboren 26-04-1800 te Oostwold, overleden op 23-10-1848 (leeftijd 47 jaar) te Nieuwe Pekela, gehuwd op 07-08-1831 te Midwolda met Harmke Berends Mulder, (Harmke Beerends Mulder) geboren te Midwolda, overleden op 04-05-1906 (leeftijd 98 jaar),te Nieuwe Pekela, vader Berend Reinders, moeder Anneke Hindriks, overleden echtgenoot Tamme Derks van der Wal. Kinderen:

1. Geertje van der Wal, geboren 13-08-1831 te Oostwold, gem. Midwolda, overleden op 10-06-1931 te Nieuwe Pekela.
2. Beerend van der Wal, 3-11-1833 Oostwold, Midwolda, overleden op 12-07-1913 te Wildervank, geh. Frouwke Knip
3. Derk van der Wal, 5-4-1836 Oostwold, Midwolda (fabrieksarbeider), leeftijd 67 jaar, overleden op 05-02-1904 te Ommelanderwijk gem. Veendam, geh. Trollisa Beekman
4. Annechien van der Wal, 31-5-1838, geboren te Midwolda, overleden op 07-01-1929 te Veendam.
5. Hendrik van der Wal geboren 11-07-1841 te Nieuwe Pekela,overleden op 27-05-1931 te Nieuwe Pekela, geh. Maria Kanter
6. Grietje van der Wal geboren 28-11-1844 te Nieuwe Pekela, overleden op 10-06-1931 te Nieuwe Pekela.
7. Tammo van der Wal (posthuum geboren) geboren 14-07-1849 te Nieuwe Pekela,overleden op 13-06-1921 te Groningen.

Bruid 1. Tweede huwelijk
Datum: 24-12-1852 Plaats: Nieuwe Pekela
Bruidegom Gerbrand Drent (arbeider) leeftijd 26 jaar, geboren te Nieuwe Pekela, zv Hindrik Berends Drent en Tiebegien Gerbrands Kremer
Bruid Harmke Reinders (arbeidster) leeftijd 44 jaar, geboren te Midwolda,dv Berend Reinders en Antje Hindriks
Diversen: weduwe van Tamme Derks van der Wal, aka (Harmke Berends Mulder)

Gerbrand. Bruid 1. Scheidingsgrond eerste huwelijk
Overlijdensakte(Akte)datum: 23-08-1855 Plaats: Nieuwe Pekela
Overledene Lubbert Geerts Kram (arbeider), geb. 21-4-1794 te Nieuwe Pekela, leeftijd 62 jaar, geboren te Nieuwe Pekela, overleden op 22-08-1855 te Nieuwe Pekela echtgenote Aaltje Blaauw, overleden echtgenote Marchien Reints Krubbe; vader Geert Klaassens Kram moeder Anna Menses; Bruid
Aaltje Hindriks Blauw, geboren 06-07-1806 te Oude Pekela, dv Hindrik Willems Blauw (schipper) en Trientje Wolters de Jonge.

Gerbrand. Bruid 1. Echtscheiding eerste huwelijk
Echtscheiding datum: 26-07-1859, Nieuwe Pekela
Bruidegom Gerbrand Hindriks Drenth
Bruid Harmke Berends Mulder

Bruid 2. Eerste Huwelijk
29-05-1845 Plaats: Hoogezand Soort akte: huwelijk
Bruidegom Freerk Stam (smidsknecht), zv Jan Freerks Stam (kleermaker) en Hemke Harms, geboren 25-01-1819 te Beerta, (Freerk Jans Stam (smid) overleden op 10-09-1855 te Nieuwe Pekela.
Bruid Aaltje Nieweg leeftijd 22 jaar, geboren 11-09-1822 te Oude Pekela, dv Hindrik Omges Nieweg (koopman) en Grietje IJzebrands Klatter, overleden op 10-04-1908 te Emmen.
Kinderen:
1.Dochter Grietje Stam, geboren 08-04-1846 te Kalkwijk gem. Hoogezand, overleden te Eindhoven 29 juni 1924, aangifte door twee verplegers, 78 jaar.
2.Dochter Hemmegien Stam, geboren 31-05-1848 te Wildervank, gehuwd met Egbert Leitsma (+), Jan Boswijk(weduwnaar van Marchien Warta)(+), Abel Dekker (huwt later zijn schoonzuster), overleden op 16-02-1912 te Groningen.
3.Zoon Jan Stam geboren 10-01-1850 te Wildervank, overleden op 03-01-1851 te Stadskanaal gem. Wildervank.
4.Zoon Jan Stam geboren 19-01-1853 te Stadskanaal gem. Wildervank, gehuwd met Trientje Schrik (+), Affien Smid, overleden op 09-06-1938 te Kavelingen (Odoorn); oud: 85 jaar
5.Dochter Aaltje Stam geboren 17-01-1855 te Nieuwe Pekela, Overledene Aaltje Stam (arbeidster) leeftijd 17 jaar, geboren te Nieuwe Pekela, overleden op 20-05-1872 te Musselkanaal gem. Onstwedde

Gerbrand. Bruid 2. Tweede huwelijk.
Datum: 10-09-1859 Plaats: Nieuwe Pekela
Bruidegom Gerbrand Drent (arbeider) leeftijd 33 jaar, geboren te Nieuwe Pekela, zv Hindrik Berends Drent en Tiebegien Gerbrands Kremer (arbeidster), gescheiden van Harmke Berends Mulder
Bruid Aaltje Nieweg (winkelierster) leeftijd 36 jaar, geboren te Oude Pekela, Hindrik Omges Nieweg en Grietje IJzebrands Klatter, weduwe van Freerk Jans Stam.
Dit echtpaar blijft getrouwd tot aan het overlijden van Gerbrand in 1906.
1.Zoon Gerbrand Drent geboren 04-11-1860 te Nieuwe Pekela, overleden op 09-03-1862 te Nieuwe Pekela.
2.Dochter Tiebegina Drent, 4-3-1862, Nieuwe Pekela, leeftijd 23 dagen, geboren te Nieuwe Pekela, Tiebegiena Drent, overleden op 24-03-1862 te Nieuwe Pekela.
3.Dochter Gerbrandina Tibegina Drent geboren 17-06-1863 te Nieuwe Pekela, beroep: zonder, overleden op 12-02-1949 te Valthermond (Odoorn); oud: 85 jaar, dochter van Gerbrand Drent en Aaltje Nieweg
4.Dochter Tibechina Gerbrandina Drenth geboren 22-08-1866 te Musselkanaal gem. Onstwedde, overleden op 21-11-1867 te Musselkanaal gem. Onstwedde.

“Bruid” 3. Eerste “huwelijk”
Grietje Stam, geboren 08-04-1846 te Kalkwijk gem. Hoogezand, overleden te Eindhoven 29 juni 1924, aangifte door twee verplegers, 78 jaar. Grietje blijft tot haar 67e ongehuwd en krijgt op haar 18e haar eerste van 12 kinderen. En het lijkt erop dat ze alle twaalf van haar stiefvader Gerbrand zijn… Op één na doet hij alle aangiften. In 1894 erkent Grietje een aantal kinderen officieel als de hare.
1.1 d. Aaltje Stam, 1-10-1864 Nieuwe Pekela, aangifte door Gerbrand, 37 jr], overleden op 01-11-1950 te Dennenoord (Zuidlaren); oud: 86 jaar geh. Jans Kuilman (+), Hendrik Bos (+)
1.2 z. Jan Stam, 06-08-1866 Horsten gem. Onstwedde Bijzonderheden: kind aangegeven door Gerbrand Drenth (39 jr, won. Horsten) geboren 06-08-1866 te Horsten gem. Onstwedde Moeder Grietje Stam] Grietjes moeder Aaltje is tegelijkertijd zwanger, en bevalt op 22 augustus van een kind.
1.3 d.Frederika Stam, 6 maart 1869, Horsten gem. Onstwedde aangifte door Aaltje Nieweg;overleden op 16-08-1931 te Valthermond (Odoorn); oud: 62 jaar, geh. Evert Springer
1.4 z. Gerbrand Stam, 20-11-1871 (133) Exloermond, zv Grietje, aangifte door Gerbrand Drenth, 45, arbeider.Odoorn
1.5 d. Frouwkje, Frouwke 23-3-1874, Exloermond,aangifte door GD, 48, arbeider;Odoorn, overleden op 26-03-1931 te Exloermond (Odoorn); oud: 80 jaar geh Met Sijbrand Aiken (+), Willem van Klinken (+) en Albert Smit (+)
1.6 d. Tiebegiena Gerbrandiena Stam, 13-10-1876, Exloermond, Odoorn, aangifte door GD, 50, arbeider;Odoorn erkend door moeder 4-11-1894
1.7 d. Emmechiena Egberdiena Stam, 10-4-1879, Exloermond, Odoorn, aangifte door GD, 53, arbeider;Odoorn erkend door moeder 4-11-1894,overleden op 03-05-1953 te Odoorn; oud: 74 jaar, geh. Berend Jonkman
1.8 z. Hendrik Stam, Valthermond 11-1-1882, aangifte door GD, 55, arbeider;Odoorn erkend door moeder 4-11-1894
1.9k. 23-7-1884 Valthermond, ovl
1.10 z. Geert Hille Stam, Valthermond, 26-2-1886, aangifte door GD, 60, arbeider;Odoorn erkend door moeder 4-11-1894,
1.11 d. Grietje Stam, Valthermond 10-8-1888, aangifte door GD, 64, arbeider;Odoorn erkend door moeder 4-11-1894
1.12 z.Berend Odoorn, 14-01-1891, aktenummer 11 Berend Stam, geboren te Valthermond (Odoorn) op 12-01-1891, zoon van NN NN, en Grietje Stam. Aangifte door GD 64. verleden op 26-07-1891 te Valthermond (Odoorn); oud: 6 maand, zoon van NN NN en Grietje Stam; beroep: zonder .

Grietje woonde begin 1900 met haar dochter Grietje in Valthermond.
Odoorn, Bevolkingsregister Deel 3, 1900-1938 (toeg. 2001.18; nr. 23)

“bruid” 3. “Tweede huwelijk” (officieel eerste huwelijk)
Grietje trouwt na het overlijden van haar partner (en nog immer wettelijke stiefvader) Gebrand Drent met haar zwager, die weduwnaar is van haar zuster Hemmechien Stam. Huwelijk, Odoorn, 12-09-1913, aktenummer 68. Dispensatie van koningin Wilhelmina.

Bruidegom Abel Dekker, geboren te Muntendam; leeftijd: 71 jaar; woont Ter Apel (Vlagtwedde), zoon van Albert Hendriks Dekker en Jantje Harmannus Heins
Bruid: Grietje Stam, geboren te Hoogezandg; leeftijd: 67, dochter van Freerk Jans Stam en Aaltje Nieweg .
NB: ; weduwnaar Hemmegien Stam; weduwnaar Fennechien Akkerman; Wn Grietje Bakker; vader bruidegom overleden; moeder bruidegom overleden; vader bruid overleden; moeder bruid overleden.
Overledene Abel Dekker leeftijd 75 jaar, geboren te Muntendam, overleden op 05-06-1917 te Ter Apelkanaal gem. Vlagtwedde.
echtgenote Grietje Stam
overleden echtgenote Hemmegien Stam
overleden echtgenote Fennechien Akkerman
eerst overleden echtgenote Grietje Bakker

Grietje Stam:
30 december 1918 in de gemeente Odoorn gekomen, woont in Valthermond vanuit Onstwedde; op 15 augustus 1919 naar Utrecht, geneeskundig instituut voor krank(zinnig?)en, renteniersche.
Bron: Odoorn, Dienstboden Deel 2, 1900-1938 (toeg. 2001.18; nr. 39)

• Bronnen:
• Krantenartikel: de grondwet, Delpher.nl
• allegroningers.nl
• alledrenten.nl

Persoonskaart van Jurrien Coerts Poker

Jurrien Coerts Poker, geb. in 1735 te Colstee, Lippe, Duitsland (M.i. is dit Kohlstäd, https://de.wikipedia.org/wiki/Kohlstädt, meer over historie Kohlstäd http://bit.ly/1VtnhZc), ovl. op 21 december 1818 te Nieuwe Pekela (weduwnaar, 83 jaar, Nieuwe Pekela, echtgenote niet genoemd. Huis nummer 300, aangifte door Jacob Antonius Veldkamp, landbouwer, 38, en Filippus Hendriks Leisler, 50, schoenmaker, Nieuwe Pekela, naburen)

kerk.huw. (resp. ongeveer 26 en ongeveer 36 jaar oud) op 22 februari 1761 te Nieuwe Pekela

met Annegien (Anne) Lubberts, dr. van Lubbert Alberts en Stijntjen Borgers, gedoopt te Nieuwe Pekela 8 september 1724, ovl. (ongeveer 74 jaar oud) circa 1799.

[Huwelijk 22-02-1761 Nieuwe Pekela Bruidegom Jurrien Coers, van Colstee in Lipsland; Bruid Annegijn Lubbers, van Nieuwe Pekela, Bron Doop- en trouwboek Nieuwe Pekela 1704-1811. Collectie DTB (toegang 124).Inventarisnummer 311, folio 141v].

In RA Veendam vermeld op 4 november 1782: Jan Douwes verkoopt aan Jurgen Koerts Poker een blokplaats veen, in de Dallen. Jurrien tekent “Jurrin Kores Poker”

—> Was zijn Duitse achternaam Pucker, genoemd naar een erf in Kohlstädt? Er is een Cord Hinrichs Pucker, aldaar. Was dit wellicht Jurriens vader? Cord (D) = Koert (NL), Pucker (D) = Poker (NL)? Cord Hinrichs was mogelijk een zoon van Hans Pucker en Ilsabein Pencken (bron: Ancestry), dat zou passen met de vernoeming van de tweede dochter van Jurrien en Anne: Elsjen. Suggesties voor nadere bronnen zijn zeer welkom.

https://nali2.tripod.com/~nali2/hausnr.html/ Op deze site staat de geschiedenis van de plaats Haustenbeck, waar o.a. een “Kolonat ” (erf) Pucker was.

Op https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/item/BK65BIAFTVLLMIFJWNG6EODZMBBVRC7V nog gevonden: Pücker (Pucker, Puckert), Hoppenplöckerkolonat Haustenbeck Nr. 7

Verder staat nog op mijn onderzoekslijst:

L 92 T 1 / Lippische Rentkammer – Kolonate, Nr. 4114 (4114) Brauer (Brauercord, Brauerjürgen), Hoppenplöckerstätte Kohlstädt Nr. 32 – Band 1 – Nachfolge des verstorbenen Jürgen Brauer / Gesuche Hans Henrich Schierenberg und Cord Henrich Pucker BESTELLSIGNATURL 92 T 1 / Lippische Rentkammer – Kolonate, Nr. 4114, LAUFZEIT1757-1758, PROVENIENZ Rentkammer/Kolonate, ALT-/VORSIGNATURAltsignatur: Tit. 161 Nr. 20 Vol. I

Uit dit huwelijk:

1. Koert Jurriens Poker, geb. op 7 juni 1763 Nieuwe Pekela, ged. op 12 juni 1763 Nieuwe Pekela.
2. Stijntje (Stientje) Jurriens Poker, ged. op 1 maart 1765 Nieuwe Pekela, woonde huis nr. 285 op 27 maart 1840 Nieuwe Pekela, ovl. (ongeveer 75 jaar oud) op 27 maart 1840 Stientje Jurjens Poker, geh. met Wolter Alberts, weduwe, nalatende twee kinderen Nieuwe Pekela; Poker, Stientje Jurjens, geboren Nieuwe Pekela, gegevens in 1829:, adres Noordkant 282, Nieuwe Pekela, leeftijd 65 jaar, aangifte door Hindrik Jans Meijer, 50, ijzersmid, kerk.huw. (ongeveer 17 jaar oud) op 9 februari 1783 Nieuwe Pekela met Wolter Alberts, zn. van Albert Jurjens en Hindrikjen Wolters, ovl. op 23 september 1808 (boer, HA dochter Hendrikje) te Nieuwe Pekela; nalatende vrouw en 5 kinderen, (Wolter kerk.huw. (1) op 10 augustus 1777 Wolther Alberts x Lubbechijn Derx, beide van Nieuwe Pekela, te Nieuwe Pekela ).
3. Elsjen Jurriens Poker, geb. op 11 november 1767, ged. op 15 november 1767 te Nieuwe Pekela, ovl. (78 jaar oud) op 23 mei 1846 (Memorie van Successie: onvermogend, evenals haar erfgenamen) te Stadskanaal; aangifte door Jan Hindriks Kanning, 55, arbeider, en Hindrik Jans Spier, 28 arbeider, beide te Stadskanaal, arbeiders, kerk.huw. (resp. 29 en ongeveer 32 jaar oud) op 13 november 1796 Nieuwe Pekela met Harmannus Andries Knoppien (Knoppius), zn. van Andries Jurjens en Geesjen Jans, geb. circa 1764 te Borgercompagnie, overleden in huis nr. 296 op 30 juni 1835 te Nieuwe Pekela, ovl. (ongeveer 71 jaar oud) op 28 juni 1835, nalatend vier kinderen, te Nieuwe Pekela. Aangifte door Eerenst Hindriks Bruning, 54, winkelier, Eltje Menses Mulder, 45, schoenmaker, beide te Nieuwe Pekela.

Bronnen:

www.allegroninger.nl, Rijks Archief Groningen

www.familysearch.org

Jantje Sesselaar, geboren Nienhuis, uit Martenshoek

Het was een koude dag, die 20e maart 1888. Het vroor, de temperatuur was -1,3 graden celsius en er viel sneeuw. Van bovenstaand krantenberichtje werd het me vandaag ook een beetje koud om het hart. Een vrouw, bekend als de oude kaartlegster, stierf een kille dood. Ik wilde toch wel graag een beetje meer van haar weten. Het bleek te gaan om Jantje Nienhuis, die was getrouwd met Willem Sesselaar. En dat oud, dat is ook maar relatief: 57 jaar. Middelbaar, zou ik denken. Vier maanden na haar verscheiden hertrouwde haar weduwnaar. Lang duurde zijn nieuwe huwelijk niet: twee jaar later had ook hij het loodje gelegd.

Jantje Nienhuis, geb. 05-08-1830 Woltersum, Ten Boer, ov 20-3-1888, 57 jaar, Sappemeer dv Barteld Garbrands Nienhuis (kleermaker) x Kornelske Hindriks Poort, huwt (31 jr) op 04-08-1862 Willem Sesselaar, (25 jaar) timmermansknecht, geb. 25-05-1836 te Hoogezand, zoon van Willem Willems Sesselaar en Aaltje Kuijpers, overleden op 21-04-1890 te Hoogezand.

Huwelijksakte vermeldt: Leentje Nienhuis. Bij het huwelijk wordt zoon Johannes geëcht.

Kinderen uit het huwelijk:

• Johannes, * 19-05-1862 te Martenshoek gem. Hoogezand in onecht geboren, aangifte door Willem Sesselaar. Johannes is vermoedelijk genoemd naar de in 1859 gestorven broer van zijn vader. Gehuwd met Frouwke Nieborg; overleden op 31 december 1899 in het Kaiser Wilhelm Hospital in Eving, NRW, Duitsland;

• Willem, * 22-05-1865 te Martenshoek gem. Hoogezand, overleden op 19-07-1866 te Martenshoek gem. Hoogezand;

• Willem, * 02-07-1867 te Martenshoek gem. Hoogezand, sjouwerman 1901, (in 1901, 1904, 1909 Norg, Veenhuizen, gevangenis)

• Aaltje * 23-12-1872 te Hoogezand, overleden op 18-07-1959 te Groningen, gehuwd met Jan Lentz.

• Bareld, * 10-03-1870 te Martenshoek gem. Hoogezand, overleden op 20-06-1872 te Martenshoek gem. Hoogezand.

Weduwnaar Willem Sesselaar, timmermansknecht, zoon van WIllem Willems Sesselaar en Aaltje Kuijpers, hertrouwt op 21 juli 1888 met Jitske Smittenberg, 49, wv Pieter Venema (overleden op 23-02-1880), overleden op 16-04-1907 te Kolham gem. Slochteren dv Willem Smittenberg en Lammechien Venema.

Bronnen:
www.allegroningers.nl
historischarchief.midden-groningen.nl
www.delpher.nl
www.familysearch.com

Konraad (Conraad (1724), Conraet Harms (1743), Konraet Harms (1744)) Harmens, afkomstig uit “Rolessen uit de Graafschap van der Lippe”, ovl. na 13 augustus 1745, op die datum nog als getuige aanwezig bij HC van Etje Wessels en Sebe Geerts, Veendam;
kerk.huw. (1) op 16 januari 1724
met Annigjen Cornellis, afkomstig uit Veendam, ovl. voor 1737 (lidmaat in Veendam 1729 in Martio Annigjen Cornellis huisvr. van Conraad Harms)

Uit dit huwelijk:

1. Anna Conraads, ged. op 24 september 1724 Veendam, ovl. (hoogstens 3 jaar oud) voor 20 juni 1728.
2. Cornellis (Kornellis Konraads (1748)) Conraads, ged. op 14 oktober 1725 Veendam, otr. (ongeveer 22 jaar oud) in februari 1748 Veendam (religieus) met Marijke Sijgers, afkomstig uit Borgercompagnie.
3. Anna Coenraads (1783) Conraads (Coenraads), ged. op 20 juni 1728 Veendam, kerk.huw. (ongeveer 28 jaar oud) (1) op 6 maart 1757 Veendam met Luitjen Lucas (Winsemius), afkomstig uit Noordbroek, ovl. voor 19 oktober 1783, kerk.huw. (2) HC 731 Wildervank 15-11-1783

kerk.huw. (2) op 30 november 1731 Veendam
met Geertruijt Ferdinants, geb. Cloppenburg [Duitsland]. (hc Veendam V ll 16/11/1731.)
Lidmaten Veendam 1744, den 28 Febr. Geertruit Ferdinands Huisvrouw van Conraet Harms van de Papisten overgek.

Op 7 december 1750 verkopen zij een huis in Veendam. (RA Vll) (Bron: Database Veendam/Wildervank, Leen Lamain, Internet)

Uit dit huwelijk:

1. Harmke Koenraads Kanninga, geb. circa 1737 Veendam, woont huis nummer 38 op 25 oktober 1811 in Wildervank, winkelierse op 24 november 1811 in Wildervank, ovl. (ongeveer 74 jaar oud) op 24 oktober 1811 inWildervank (getuigen Gerrit Samuels Meihuisen, 34, koopman, Ellerus Uneken, 62, ontvanger, naaste naburen), otr. op 11 juli 1762 Veendam (religieus), kerk.huw. (ongeveer 25 jaar oud) op 1 augustus 1762 te Veendam met Harm Geerts Kanninga (Harm Mulder), geb. Odoorn, molenaar, ovl. in december 1791 Wildervank. Zij en haar man zijn aanwezig bij het opmaken van HC 15-11-1783, te Wildervank, van haar zuster Anna Coenraads.
2. Gesina Konraads, ged. op 20 november 1740 Veendam.
3. Geziena Konraads, ged. op 1 maart 1743 Veendam.
4. Johannis Konraads, ged. op 11 oktober 1744 Veendam.

Naar aanleiding van een oproepje op twitter ontving ik van Martin Hillenga een tip: Die ortsnamen des Kreises Lippe’. Dan kom je wel bij het Westfälisches Ortnamenbuch Bd. 2 (pdf). Dat document heb ik doorgenomen en op basis daarvan trek ik voorlopig deze conclusie: Misschien ver gezocht, maar toch : Rödlinghausen zou wellicht een kandidaat kunnen zijn. Beetje Duits, Gronings binnensmonds uitspreken. “Wat zeggen ie?” ‘Rolngh’sen’ = Rolessen.

In 1670 (30 oktober, Warffum) trouwde de schiller Geert Alberts (Nolleman) met Grietien Hindriks.

Beroepenvantoen.nl meldt over het beroep schiller:

Schelpenvisser, ook schilvisser. In het Friesch Placaatboek 5, 1117 a (van 1676) staat o.a.:
”Wij (verbieden) wel expresselyk alle Schillers, om op voorgeschreven dagen eenige schelpen te vissen, rapen, laden ofte lossen. Bron: WNT

Ook te vinden in http://www.lidmatengroningen.nl/Woorden.htm

Meer over de landschapsgeschiedenis rond Warffum: https://www.rug.nl/research/kenniscentrum-landschap/voor-studenten/masterscripties/masterscriptie_jetske_evenhuis.pdf

Persoonskaart van Geert Alberts

Geert Alberts (Nolleman), afkomstig uit Warffum, schipper in 1666 Warffum, schiller (schelpenvisser) op 5 november 1671 Warffum, ovl. voor 23 december 1677.
tr. (1)
met Griete Reiners (Greetjen) (Lidmaten 08-07-1655, Warffum, op belijdenis: Griete Reiners, huisv. van Geert Albers Schiller), ovl. voor 1670.
Uit dit huwelijk:

1. Greetjen Geerts Nolleman, ged. op 13 april 1666 Warffum.

kerk.huw. (Grietien ongeveer 24 jaar oud) (2) op 30 oktober 1670 Warffum
met Grietien (Greetjen) Hindriks, circa 1646 afkomstig uit Usquert.
Uit dit huwelijk:

1. Trijntje Geerts, ged. op 5 november 1671 Warffum.

Albertje van Meurs, geb. Kuiper

In oktober 1895 gonsde het in Sappemeer van akelige geruchten. Er zou een kindermoord zijn gepleegd: een weduwe van 41 jaar werd door justitie verdacht van een heimelijke bevalling en het laten verdwijnen van haar pasgeboren baby. Eén van de verhalen was dat ze haar kind voor de varkens van een buurman zou hebben geworpen en volgens een ander verhaal zou ze het kind in het Winschoterdiep hebben gegooid. De verdenking was zo groot, dat zij werd verhoord door de rechter-commissaris in Winschoten. Zij bekende en belandde vervolgens in het Winschoter Huis van Bewaring. Volgens haar verklaring was zij heimelijk bevallen van het kind, had het de armen en benen afgesneden, in een schort gewikkeld en in het kanaal geworpen. Op last van justitie werd er gedregd in het Winschoterdiep. Zonder gevolg: er werd niets gevonden en de verdachte werd teruggevoerd naar haar Winschoter cel.
Op vier november werd ze samen met een comité van justitie en politie teruggebracht naar Sappemeer: ze moest aanwijzen waar ze haar kind had laten verdwijnen. Men ging er op dat moment volledig vanuit dat haar kind door haar vermoord, vervolgens verminkt en in het water geworpen was. Ze werd ter plekke geconfronteerd met getuigen maar bleef halstarrig ontkennen. De situatie had heel wat bekijks en, voegt de journalist toe, haar eigen kinderen wendden zich van haar af. Die kinderen, acht maar liefst, waren in het werkhuis beland. De oudste was 18 jaar.
Toen een maand later, in december 1895 in Sappemeer een gruwelijke vondst werd gedaan, bleken de verhalen toch goeddeels op waarheid te berusten. Uit het Winschoterdiep werd door een scheepsjager een kinderarmpje opgevist. En later in de week kwam er nog een kinderbeentje bovendrijven. Daarmee leek de zaak rond. Of toch niet?
Op 16 januari 1896 meldt de Assercourant dat de vrouwelijke verdachte in vrijheid was gesteld. Want, hoewel ze op enig moment een complete bekentenis had gedaan, hield ze bij hoog en bij laag vol het kind niet te hebben vermoord. Uiteindelijk bleek de moord, ondanks haar eerdere volledige bekentenis niet te bewijzen en werd ze dus niet vervolgd voor moord. Wel moest ze terecht staan voor het ‘verbergen van een lijk met het oogmerk de geboorte te verhelen”, en ze werd daarvoor veroordeeld tot 6 maanden gevangenisstraf.

Mijn verhalen hebben vaak een kleine aanleiding. Ik vind een advertentie of een krantenbericht, hoor een overlevering of iets dergelijks. In dit geval was het een klein krantenberichtje. Al speurende rees er uit de berichten een beeld op van een monsterachtige daad, maar ook van grote wanhoop. Hoe komt iemand tot zijn daden? Het antwoord ligt in de geschiedenis besloten. Het enige wat ik kan doen is een lichtje schijnen op de dader, en haar omstandigheden engiszins toelichten: in het jaar 1893 blijft een vrouw op haar 41e jaar alleen achter met acht kinderen, na 23 jaar huwelijk. Haar echtgenoot, Frederik van Meurs, was al die tijd zaagmuldersknecht in Sappemeer, maar in het jaar van zijn dood was hij houtkopersknecht. Het zal in dit gezin geen vetpot zijn geweest. En met het wegvallen van de man, vader en kostwinner moet de situatie moeilijk zijn geweest voor Albertje Kuiper, want dat is wie de vrouw was. Er was geen liefdadigheid, het waren barre tijden. Albertje verdiende na het overlijden van haar man de kost als ventster. Was dat niet genoeg om de hongerige monden van haar acht kinderen te voeden? Dacht ze dat ze een nieuwe liefde had gevonden? Feit is dat ze twee jaar na het overlijden van haar man zwanger raakte, en zich gedwongen zag heel slechte besluiten te nemen. Kwamen de kinderen na haar terugkeer uit korte gevangenschap bij haar terug? Dat antwoord kan ik (nog) niet geven. Zo ja, dan toch niet voor lang. Albertje overleed twee jaar na haar vrijlating, in 1898. De kinderen zullen in dat geval wederom in het werkhuis zijn terechtgekomen. En het leed van de kinderen van Meurs was nog immer niet geleden: door een wrange speling van het lot werd op 3 juli 1911 Elso van Meurs dood uit het Winschoterdiep, ter hoogte van het Foxholsterbosch, gehaald. Hij was de dag er voor naar de Foxholster kermis geweest. Hij was nog maar 20 jaar. Een jaar daarvoor deed de vader van het werkhuis aangifte van het overlijden van Elso’s eveneens 20-jarige broer Frederik. Uit de overlijdensadvertentie in 1919 van Jan Meurs, de oudste zoon en broer, blijkt dat de rest van het gezin elkaar niet uit het oog verloren is. Ik hoop voor ze dat ze hun moeder hebben kunnen vergeven en een goed leven hebben gehad.

Gezinsblad van Albertje Kuiper
Albertje Kuiper, geb. op 30 jul 1854, Veendam, Beneden Verlaat, ovl. (43 jaar oud) op 4 mei 1898 Sappemeer, [getuige: Kornelis Procé, 36, rijksveldwachter, Hendrik Hollé, 31, gemeenteveldwachter, beide woonachtig in Sappemeer] tr. (resp. 23 en ongeveer 24 jaar oud) op 22 jun 1878 Sappemeer Frederik van Meurs, geb. op 06-10-1853, Sappemeer, zaagmuldersknecht tussen 22 jun 1878 en 30 aug 1892 Sappemeer, houtkopersknecht op 8 feb 1893 Sappemeer, ovl. (ongeveer 39 jaar oud) op 8 feb 1893 Sappemeer.
Uit dit huwelijk:

1. Jan van Meurs, geb. op 29 sep 1878 Sappemeer, ovl. (40 jaar oud) op 11 aug 1919 Groningen.
2. Fokko van Meurs, geb. op 26 apr 1880 Sappemeer, ovl. (60 jaar oud) op 23 aug 1940 Bocholtz.
3. Wicher van Meurs, geb. op 26 feb 1882 Sappemeer, ovl. (82 jaar oud) op 10 mei 1964 Hoogezand‑ Sappemeer.
4. Rotgert van Meurs, geb. op 22 jul 1883 Sappemeer, ovl. (3 maanden oud) op 28 okt 1883 Sappemeer.
5. Klaas van Meurs, geb. op 18 sep 1884 Sappemeer, ovl. (1 jaar oud) op 4 sep 1886 Sappemeer.
6. Roelfien van Meurs, geb. op 5 feb 1886 Sappemeer, ovl. (74 jaar oud) op 15 aug 1960 Winschoten.
7. Klaas van Meurs, geb. op 30 aug 1887 Sappemeer, ovl. (72 jaar oud) op 2 mrt 1960 Groningen.
8. Frederik van Meurs, geb. op 6 sep 1889 Sappemeer, ovl. (21 jaar oud) op 19 okt 1910 Aangifte door bestuurder Armhuis Roelf Kolder Sappemeer.
9. Elso van Meurs, geb. op 25 jun 1891 Sappemeer, ovl. (20 jaar oud) op 3 jul 1911 Foxhol Verdronken in het Winschoterdiep, Foxholsterbosch.
10. Albertus van Meurs, geb. op 30 aug 1892 Sappemeer, ovl. (ongeveer 85 jaar oud) op 29 nov 1977 Hoogezand Familieadv.

Albertje Kuiper, uit onbekende relatie:

1. Nn Kuiper, geb. en ovl. in okt 1895 Sappemeer.
   Dit kind is niet aangegeven, het bestaan is ontleend aan krantenberichten: kindermoord Sappemeer.

Geraadpleegde bronnen:

Groninger Archieven: www.allegroningers.nl

Wie was Wie?: wiewaswie.nl

Krantenarchieven: krantenartikelen, familieadvertenties: www.Delpher.nl "Familiebericht". "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 04-07-1923. Geraadpleegd op Delpher op 11-03-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010884571:mpeg21:a0024

https://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&nummer=8931 Molendatabase

https://www.veenkoloniaalmuseum.nl/nl/in-het-museum/tentoonstellingen/van-hout-en-verre-reizen Veenkoloniaal Museum, Veendam 

Waar werd oprechter trouw Dan tussen man en vrouw Ter wereld ooit gevonden?

In 1891 begint een artikeltje in de Nieuwe Veendammer Courant met bovenstaande regel. En zo lieflijk als het begint, zo dramatisch is de wending. Martenshoekster Geert Teuben meldt in een advertentie aan wie het maar wil lezen, dat hij de kredieten die aan zijn vrouw worden verstrekt niet zal betalen. Dat zit ‘m echter niet glad, want zijn echtgenote, Grietje Reinek, laat zich niet onbetuigd en plaatst een weerwoord zonder weerga!
Zij beschuldigt hem van diefstal van een bijl, hamers en spijkers van zijn vermoedelijke werkgever, scheepsbouwer Bodewes en planken van een zekere J. van der Goot. Want, zo stelt ze, het ‘schot en het hoenderhok’ zijn er van gemaakt. Grietje maakt duidelijk dat zij door Geert als een slavin is behandeld. En subtiliteit is niet aan haar besteed, want zij noemt man, paard en datum: op haar trouwdag, 2 augustus (1890) is ze door Geert mishandeld en in februari (1891) is ze het huis uit gezet. En passant verwijt ze behalve Geert, ook zijn familie van het maken van schulden. Maar, vervolgt ze, over de doktersrekening hoeft Geert zich geen zorgen te maken, want die heeft haar familie betaald.
De beide advertenties werden ook landelijk besproken. Zo meldden het Rotterdamsch Nieuwblad, Arnhemsche Courant, en de Grondwet het geval. De Arnhemsche Courant geeft er een opinie bij: ‘is het geen diep rampzalige toestand die er uit blijkt? Twee menschen veroordeeld om levenslang met elkaar te zijn en welke in die verhouding tegenover elkaar staan? En waren Geert Teuben en Grietje Reinek maar de eenigen in dien toestand!”
Mij verbaast het niet, gezien de furieuze, krachtige reactie van Grietje, maar in die tijd was het echt wel een grote stap: dit stel is gescheiden en dat maakte een eind aan de ‘levenslange veroordeling’.
Grietje hertrouwde in 1900 met Jan Prins, het huwelijk eindigde in 1919 door de dood van Jan. Geert trouwde niet weer. Hij woonde bij zijn moeder en haar man, maar belandde in 1909 in Veenhuizen…

ACHTERGRONDEN
Zowel Grietje als Geert waren kinderen van ongehuwde moeders. Toen Grietje zeven jaar oud was, trouwde haar moeder Eelke Niemeijer met Poppe Reinek en werden Grietje en haar oudere broer Jan geëcht. Het echtpaar Reinek werd nog rijkelijk bedeeld met kinderen: Grietje en Jan kregen zes halfbroers en -zussen.
Geert Teuben had een andere achtergrond. Zijn moeder, Tijdje Teuben, was in 1848 gehuwd met Helmer Veenma (toen zonder werk, later dagloner en arbeider) en met haar man kreeg zij tussen 1848 en 1852 drie kinderen. Haar echtgenoot vertrok echter rond 1855 als militair naar Oost Indië. Tien jaar na zijn vertrek kreeg Tijdje een dochter, Henderika Veenma, en in 1867 en 1869 werden haar zoontjes Geert en Frederik Veenma geboren. Later bleek echter dat Helmer Veenma al in 1866 in Suriname overleden is. Henderika bleef wettelijk een Veenma, alhoewel zij niet het kind van Helmer kan zijn. De geboorteactes van beide kinderen die na 1866 geboren waren, werden aangepast. Geert en zijn broertje Fredrik heetten vanaf toen Teuben.

Grietje Reinek, dr. van Poppo Reinek en Eelke Niemeijer, geb. op 14 aug 1867 Kalkwijk (getuigen: aangifte door Grietje Mulder, 25, arbeidster, Kalkwijk; Sijtse van der Laan, 30, arbeider; Kalkwijk; Willem Agterbos, 24, secretaris, Hoogezand),ovl. (70 jaar oud) op 5 jun 1938 Hoogezand (getuige: aangifte door Evert Lammerts, leedaanzegger, 49, Martenshoek),
tr. 2) (resp. 32 en 34 jaar oud) op 10 mei 1900 Hoogezand met Jan Prins, zn. van Douwe Prins en Albertje Lubberts, geb. op 1 mei 1866 Nieuw Scheemda, scheepsjager, ovl. (53 jaar oud) op 1 jun 1919 Nieuwe Compagnie;
trouwt 1)
Geert Teuben, zn. van Tijdje Teuben, geb. op 7 nov 1867 Martenshoek (aangifte door Henderika van Ham, 71, vroedvrouw, Martenshoek; getuigen Hindrik Onnes Heerlien, 43, arbeider, Martenshoek; Harm Bouwman, 26, scheepstimmerknecht, Martenshoek), ovl. (73 jaar oud) op 25 jul 1941 Groningen;
tr. (beiden 22 jaar oud) op 2 aug 1890 Hoogezand, (gesch. op 13 feb 1892 Hoogezand)
met Grietje Reinek, zie hierboven.
Op 8 augustus 1890 zijn ze samen ingeschreven in Hoogezand, hij kwam van Kropswolde, zij van Hoogezand.

Persoonskaart van Grietjes moeder:
Eelke (Eilke) Niemeijer, dr. van Grietje Jans Niemeijer, geb. op 1 apr 1841 Slochteren, ovl. (88 jaar oud) op 16 mrt 1930 Hoogezand
tr. (resp. 33 en 34 jaar oud) op 31 okt 1874 Hoogezand, (getuige: Albert Smit, 40, scheepstimmerknecht, Sappemeer, aangehuwde broer van bruidegom; Jan Willem Navest, 32, suikerbakker, Groningen, aangehuwde broer van bruid, Johan Heimel, Willem Agterbos, gemeenteambtenaren)
met Poppo Reinek, zn. van Gerrit Jan Reinek en Johanna te Grootenhuis, geb. op 14 mei 1840 Sappemeer, ovl. (76 jaar oud) op 10 feb 1917 Sappemeer.
Beide oudste kinderen worden bij het huwelijk geëcht.
Uit dit huwelijk:

1. Jan Reinek, geb. op 8 okt 1863 Sappemeer, ovl. (77 jaar oud) op 18 jun 1941 Martenshoek.
2. Grietje Reinek, geb. op 14 aug 1867 Kalkwijk, ovl. (70 jaar oud) op 5 jun 1938 Hoogezand,
3. Johanna Reinek, geb. op 19 dec 1874 Martenshoek, ovl. (30 jaar oud) op 30 sep 1905 Groningen.
4. Geertruida Reinek, geb. op 16 jul 1876 Sappemeer, ovl. (84 jaar oud) op 11 okt 1960 Hoogezand-Sappemeer.
5. Wolter Kornelis Jacob Reinek, geb. in 1878 Martenshoek, ovl. op 16 apr 1969 Groningen.
6. Harm Reinek, geb. op 15 nov 1880 Martenshoek, ovl. (1 jaar oud) op 7 apr 1882 Martenshoek.
7. Harm Reinek, geb. op 17 aug 1883 Martenshoek, ovl. (82 jaar oud) op 16 apr 1966 Groningen.
8. Poppo Jan Reinek, geb. op 7 mei 1888 Martenshoek, ovl. (74 jaar oud) op 24 feb 1963 Rotterdam.

Persoonskaart van Geert’s moeder:
Tijdje (Tetje, Tietje) Teuben, dr. van Jan Jans Teuben en Elsien Ypes Jager, geb. op 7 jun 1828 Martenshoek, arbeidster, ovl. (78 jaar oud) op 2 feb 1907 Martenshoek
tr. (resp. 20 en 30 jaar oud) (1) op 7 sep 1848 Hoogezand
met Helmer Veenma, zn. van Jan Joestens Veenma en Aaffien Helmers Molema, geb. op 17 mrt 1818 Westerbroek, ovl. (48 jaar oud) op 25 aug 1866 te Suriname.
Uit dit huwelijk:

1. Jan Veenma, geb. op 30 dec 1848 Martenshoek, ovl. (29 jaar oud) op 14 okt 1878 Martenshoek.
2. Jan Veenma, geb. op 23 okt 1852 Martenshoek, ovl. (78 jaar oud) op 3 apr 1931 Martenshoek, tr. Grietje van Delden, geb. circa 1856 Hoogezand.
3. Ipe Veenma, geb. op 13 nov 1854 Martenshoek, ovl. (37 jaar oud) op 21 jan 1892 Groningen, tr. (resp. 23 en ongeveer 23 jaar oud) op 20 jul 1878 Hoogezand Grietje Olthof, geb. circa 1855 Nieuw Scheemda.
   N.B. Helmer Veenma vertrok in 1855 als militair naar Oost Indië en keerde niet meer terug.
   dochter:
4. Henderika Veenma, geb. op 25 jun 1865 Martenshoek, ovl. (76 jaar oud) op 16 mei 1942 Martenshoek, tr. Hindrik Venema, geb. circa 1864 Martenshoek.
   zonen:
5. Geert Teuben, geb. op 7 nov 1867 Martenshoek, ovl. (73 jaar oud) op 25 jul 1941 Groningen,
6. Fredrik Teuben, geb. op 23 okt 1869 Martenshoek, ovl. (76 jaar oud) op 1 feb 1946 Hoogezand,
   tr. (resp. 60 en ongeveer 59 jaar oud) (3) op 22 aug 1888 Hoogezand, getuige: allen ambtenaren van de gemeente Hoogezand
   met Hindrik Heerlien, zn. van Onno Geerts Heerlien en Jantje Pieters, geb. in 1829 Appingedam, woont op 22 aug 1888 Martenshoek, ovl. (ongeveer 73 jaar oud) op 22 okt 1902 Martenshoek. Hindrik is getuige bij de aangifte van Hinderika Veenma, in 1865 en van Geert Teuben in 1867. Hindrik was eerder getrouwd
   (resp. 19 en 24 jaar oud) op 22 mrt 1849 Appingedam met Jantje Mulder, geb. op 29 sep 1824 Farmsum, ovl. 11 okt 1884 in Farmsum, laatstelijk woonachtig in Hoogezand.

Bronnen:
*1) Waar werd oprechter trouw Dan tussen man en vrouw Ter wereld ooit gevonden? Twee zielen gloênde aaneengesmeed, Of vast geschakeld en verbonden In lief en leed. Fragment uit De Gijsbrecht van Aemstel, Joost van den Vondel 1587-1679 (https://seniorplaza.nl/gedichten/waar-werd-oprechter-trouw/)
*2) delpher.nl De originele advertenties hebben gestaan in het blad Goorecht-Oldambt. Ik heb daar geen exemplaar van kunnen vinden. In het Groninger Archief zijn wel exemplaren, maar 1891 lijkt te ontbreken.
*3) allegroningers.nl
*4) alledrenten.nl
*5) https://www.gevangenismuseum.nl/