Reindert Koning was een dagloner uit Westerbroek, die in armoede leefde, nooit verder dan het noorden van Drenthe kwam, in het armenhuis van Midlaren stierf en toch slechts één handdruk verwijderd was van wereldster Isadora Duncan.

Isadora was een beroemde danseres, dochter van Ierse ouders, die in Amerika geboren werd en in Berlijn, Frankrijk, Griekenland en later in de Sovjet-Unie woonde. Ze is bekend als een van grondleggers van de moderne dans.

Hoe kan ik deze twee uitersten verbinden?

Laten we beginnen door Reindert te introduceren. Op zijn twintigste werd hij, zoon van dagloners, in één nacht wees. In de nacht van 31 oktober 1848 overleden in Westerbroek zijn beide ouders, een paar uur na elkaar, vermoedelijk aan de cholera. Reinder lijkt troost te vinden bij Stijntje Jans Langbeek. In mei van het volgende jaar wordt hun eerste kind geboren en er volgen er nog twee. Stijntje heeft ook al kinderen uit haar huwelijk met Derk Reilman en nog een paar waarvan de vader onbekend is. Ze is maar liefst twintig jaar ouder dan de jonge Reindert. Al trouwen ze nooit: het zit wel goed tussen die twee, want ze blijven samen tot aan Stijntjes dood in 1878. Een goed half jaar na haar dood trouwt Reindert met de weduwe Hillegien Lamein, die ook weer aanzienlijk ouder is. Deze keer is het leeftijdsverschil ‘slechts’ 16 jaar. Als Reinder in 1890 voor de tweede keer alleen achter blijft, duurt zijn eenzaamheid wederom niet lang. Opmerkelijk genoeg is zijn nieuwe huisgenote, Jantien Iden, veel jònger dan Reindert: ze schelen maar liefst 34 jaar.

Jantien is in 1862 geboren in Anloo. Volgens het bevolkingsregister woont ze met ingang van 21 januari 1890 samen met Reinder in Zuidlaren, in het huis letter B, genummerd 62. Zij is dan 28 jaar jong, zonder beroep en Reinder is 62 jaar oud en arbeider. In 1893 krijgt Jantien een dochter. Reinder doet aangifte van de geboorte van het kind dat te zijnen huize en in zijn aanwezigheid geboren is, maar -net als bij de kinderen uit zijn eerste relatie- wordt hij niet als vader geregistreerd. Of hij daadwerkelijk de vader is, zullen we daardoor nooit zeker weten.

Toch lijkt het wel waarschijnlijk: het kind wordt genoemd naar de moeder en naar Reindert: Jantina Reinderdina Iden. De drie vormen een gezin en jaren later, in 1900, belandden ze gezamelijk in het armenhuis van Midlaren. Zowel Jantien als Reinder sterven daar.

Om de link van Reindert naar Isadora te vinden, grijpen we even terug naar de geboorteaangifte van Jantina Reinderdina Iden. Want op deze aangifte staat een getuige met een bijzondere naam: Lodewijk Antonie de Rochefort Dijk, 25 jaar oud en zonder beroep. Een exotische naam, maar deels ook niet. Een niet alledaagse naam. Hoe zou deze getuige gerelateerd zijn aan Reinder? Gebruikelijk was dat de naobers (buren) aan beide zijden van het geboortehuis de aangever ondersteunen. Mijn eerste gedachte was dan ook: zou Reinder een buurman met zo’n voorname naam hebben gehad? In het veen rond Zuidlaren? Dat kon ik me niet voorstellen. Tijd voor onderzoek. Een eerste zoektocht op google leerde dat de naam uniek is. Er is maar één persoon met deze achternaam. Inderdaad, deze getuige. Geboren als Lodewijk Antonie Dijk, in 1862, tweede zoon van Hendrik Dijk en Jeannette Henriëtte Eppoline de Rochefort. Op zijn 25e vraagt hij naamswijziging aan en bij Koninklijk besluit nummer 29 d.d. 8 april 1892 wordt dit toegekend.

De familie de Rochefort – Dijk woonde bij Verhildersum in Leens. De grootouders, Lodewijk Antonie de Rochefort en Henriette Wilhelmine Vinckers, hadden zes kinderen: vier dochters en twee zonen. Eén zoontje stierf voor het een jaar oud was en de andere, Pieter Abraham de Rochefort was sinds 1870 burgemeester van Leens en had geen nakomelingen. De familienaam zou via deze staak van de familie De Rochefort dus uitsterven. Misschien lag daar de reden voor de naamswijziging: genoemd naar de grootvader van moeders kant, die familienaam in ere willen houden. Het was onverrichterzake. Lodewijk Antonie de Rochefort trouwde pas na zijn vijftigste en kreeg geen kinderen. Er was dus uiteindelijk slechts één naamdrager en de naam ‘de Rochefort Dijk’ heeft slechts bestaan van 1892 tot 1957, het jaar waarin Lodewijk stierf en de naam met hem verdween.

Lodewijk streeft een ambtelijke carrière na en dat gaat aanvankelijk niet zo succesvol. Dankzij een transparante overheid zijn er diverse annonces te vinden waarin Lodewijk wordt voorgedragen, o.a. in Scheemda, Borger, Westerbork en Leeuwarderadeel, maar hij grijpt steeds naast de gewenste baan. In 1893 is hij werkzaam in Zuidlaren. Het is dan dat hij als getuige bij de aangifte van Jantiena Reinderdina Iden optreedt; achter zijn bureau ter secretarie vandaan geplukt, waarschijnlijk, zoals dat destijds wel vaker gebeurde.

Het lijkt erop dat hij in zijn werkzaam bestaan een eeuwige vervanger is. Wel hij wordt in 1899 secretaris van van de voorlopige Commissie voor het Waterschap over het stroomgebied der Oostermoersche Vaart. In april 1906 solliciteert hij nog naar een bestuursfunctie in Zuidlaren, maar delft hij het onderspit tegen een zekere Eggens. Later dat jaar belandt hij als vervangend ambtenaar ter secretarie in Noordwijk en maakt daar een nieuwe start. Hij wordt er ook secretaris van vereniging voor Vreemdelingenverkeer. In 1913 wordt hij benoemd als gemeente-ontvanger, een baan die hij 1930 om gezondheidsredenen neerlegt.

Noordwijk was een populaire badplaats, waar Isadora Duncan zich in 1906 tijdens haar eerste zwangerschap tijdelijk had gesetteld. Zo kwam het dat de Rochefort Dijk in zijn vervangersfunctie als ambtenaar ter secretarie, op 26 september 1906 getuige is bij de geboorteaangifte van het meisje Duncan Duncan. Formeel wordt het kind ingeschreven als dochter van Isadora Duncan, kunstenares, woonachtig te Berlijn en krijgt het de voornaam “Duncan”. Later wordt het kind Deirdre genoemd. In 1913 komt het meisje samen met haar broertje en hun gouvernante dramatisch om het leven.

De auto waarin zij zaten is in Parijs betrokken bij een botsing en als de chauffeur uitstapt om de auto weer aan de praat te krijgen, vergeet hij de handrem aan te trekken. De auto met de kinderen en hun kindermeisje rolt de Seine in en de inzittenden komen om het leven. Alsof dit niet genoeg drama is, sterft Isadora Duncan zelf ook bij een bizar auto-ongeluk: als de auto waar ze is ingestapt wegrijdt, komt de shawl die ze om haar nek heeft gewikkeld met één uiteinde tussen de naven van een wiel. Ze wordt uit de auto geslingerd en meters meegesleurd. Waarschijnlijk is ze op slag gestorven, door een gebroken nek.

Zeer waarschijnlijk heeft Lodewijk Antonie de Rochefort Dijk, getuige bij de geboorteaangifte van de kinderen van zowel Reindert als Isadora Duncan, een of meer krantenberichten over de drama’s rond Isadora Duncan gelezen. Dan heeft hij toen vast nog eens teruggedacht aan de aangifte van het meisje Duncan. Aan de geboorteaangifte van Jantina door Reindert Koning in Zuidlaren heeft hij vermoedelijk nooit meer een gedachte gewijd…

Kwartierstaat Lodewijk Antonie de Rochefort Dijk

---

Meer over Isadora Duncan: https://nl.wikipedia.org/wiki/Isadora_Duncan

Geraadpleegde bronnen:

1. Family lore;
2. Rijks Archief Groningen – allegroningers.nl;
3. Rijks Archief Drenthe – alledrenten.nl;
4. www.erfgoedleiden.nl
5. Koninklijke Bibliotheek – kb.nl;
6. Krantenarchieven – delpher.nl;
7. Blog Noordwijk – https://hetnoordwijkblog.com/2007/05/29/78-isadora-duncan-en-de-villa-maria-ii/
8. https://europeupclose.com/article/isadora-duncan-athens/

met dank aan Geneatine, voor het kritisch lezen.

© www.yinnar.nl : overname uitsluitend met instemming van auteur, na schriftelijke toestemming en met bronvermelding.

Parenteel van David Derks, drie generaties

Via zijn kleindochter Annechien Johannes Suk is David Derks mijn voorvader. Zijn beide zonen uit zijn  tweede huwelijk, waaronder de vader van Annechien, bleven gevestigd in de buurt waar ze geboren waren: Muntendam. Maar Derks oudste zoon trok over de provinciegrenzen en vertrok naar Friesland, Sneek, om precies te zijn. Hij trouwde in 1764 onder de naam David Dirks Wolsma met Hoske Lubbes. Ook zijn drie kinderen kregen deze achternaam, zij het licht verbasterd tot Wolsman. Het is me eindelijk gelukt iets over zijn Friese nageslacht te vinden. 

Derk Davids is overleden vóor 1778, evenals zijn beide jonge zoons. Dat gegeven is gebaseerd op de aantekening bij de begrafenis van zijn vader David Derks in Muntendam en op het feit dat zijn weduwe Hoske hertrouwde in januari van 1778. 

In de overlijdens aantekening van David stond vermeld dat hij een dochter van een overleden zoon naliet. Die dochter was Hiltje Derks Wolsma, later terug te vinden als Hiltje (Dirks) van der Meer. Hiltje trouwde met Jan Klases, afkomstig uit Smilde, die later de familienaam Berkenbos aannam voor hem en zijn nazaten. De familie Berkenbos bleef in de omgeving van Sneek. 

Generatie I

I. David Derks, geb. circa 1710, begr. op 20 juli 1778 te Zuidbroek, otr. (1) op 25 april 1734 te Nieuwolda, kerk.huw. (ongeveer 24 jaar oud) op 23 mei 1734 aldaar met Hille Aijlts, geb. te Siddeburen, ovl. voor 1734.

Uit dit huwelijk:

1. Derk Davids, geb. op 12 augustus 1734 te Nieuwolda.

2. Moeder Davids, ged. op 14 oktober 1736 te Siddeburen, begr. op 7 juni 1739 te Zuidbroek en Muntendam.

 Hille Aijlts, otr. (Wiert minstens 26 jaar oud) (1) in 1725 met Wiert (Wijrd) Roelofs, voor 1699 afkomstig uit Oterdum, ovl. (ongeveer 35 jaar oud) voor 23 mei 1734.

Uit dit huwelijk:

1. Upke Wierts, ged. op 8 januari 1730 te Nieuwolda.

David Derks, otr. (resp. ongeveer 28 en 37 jaar oud) (2) op 5 april 1738 te Siddeburen met Annigje Ties, geb. op 11 augustus 1700 te Veendam, woont in maart 1729 te Zuidbroek, ovl. (69 jaar oud) in juni 1770, begr. op 15 juni 1770 te Zuidbroek.

Uit dit huwelijk:

1. Johannes Davids, geb. op 24 maart 1739 te Zuidbroek.

2. Abraham Davids, ged. op 2 juli 1741 te Zuidbroek, begr. op 28 november 1795 aldaar.

3. Nn Davids, begr. op 27 augustus 1744 te Zuidbroek.

 Annigje Ties, kerk.huw. (resp. 19 en ongeveer 22 jaar oud) (1) op 14 april 1720 te Veendam met Jan Derks Groot (Groten), ged. op 19 september 1697 te Veendam, begr. op 13 april 1735 te Zuidbroek.

Uit dit huwelijk:

1. Derk Jans, ged. op 28 februari 1721 te Veendam.

2. Thijes Jans, ged. op 8 november 1722 te Veendam.

3. Thijes Jans, geb. te Zuidbroek, ged. op 25 mei 1724 te Veendam, ovl. aldaar.

4. Hilligjen Jans, ged. op 5 mei 1726 te Veendam.

5. Peter Jans, geb. op 11 februari 1728 te Muntendam, ged. op 13 februari 1728 te Zuidbroek en Muntendam.

6. Geertjen Jans, ged. op 13 november 1729 te Veendam, tr. met Eltje Daniels.

7. Peter Jans Groten, geb. op 5 januari 1733 te Muntendam, ged. op 11 januari 1733 te Zuidbroek en Muntendam.

8. Janna Jans, geb. op 3 september 1735 te Muntendam, ged. op 9 oktober 1735 te Zuidbroek en Muntendam.

Generatie II

IIa. Derk (Dirk Davids Wolsma) Davids Wolsman, geb. op 12 augustus 1734 te Nieuwolda, ged. op 15 augustus 1734 aldaar, ovl. (hoogstens 43 jaar oud) voor 1778, otr. op 23 december 1763 te Sneek, kerk.huw. (29 jaar oud) op 22 januari 1764 aldaar met Hoske (Hotske Lubberts van der Meer, Hortske Lubberts van der Meer, Hortske) Lubbes, geb. te Sneek, begr. op 3 november 1780 te Sneek.

Uit dit huwelijk:

1. Hiltie Dirks Wolsma, ged. op 8 november 1764 te Sneek. zie III A

2. Lubbe Dirks Wolsman, ged. op 2 oktober 1766 te Sneek, ovl. (hoogstens 11 jaar oud) voor 1778.

3. David Dirks Wolsma, ged. op 22 december 1768 te Sneek, ovl. (hoogstens 9 jaar oud) voor 1778.

 Hoske Lubbes, otr. (2) op 3 januari 1778 te Sneek, kerk.huw. op 18 januari 1778 aldaar met Auke Hendriks, woonachtig te IJlst.

Uit dit huwelijk:

1. Hendrik Aukes Zondervan, geb. op 28 februari 1779 te Sneek, ged. op 4 maart 1779 aldaar, (schipper), overleden op 02-09-1824 te Sneek. Hij was gehuwd met Zuster (Suster) Hendriks.

IIb. Johannes (Jannes, Johannis) Davids (Bakker, van Dijk), geb. op 24 maart 1739 te Zuidbroek, ged. op 5 april 1739 aldaar, koopman, dagloner, arbeider (ovl. Abraham, zoon) 18360924, ovl. (69 jaar oud) op 22 augustus 1808 te Muntendam, begr. op 27 augustus 1808 te Zuidbroek, kerk.huw. (25 jaar oud) (1) op 24 februari 1765 te Zuidbroek en Muntendam met Hijlke Piebes.

 Johannes Davids, otr. (2) op 7 oktober 1775 te Meeden, kerk.huw. (resp. 36 en ongeveer 26 jaar oud) op 29 oktober 1775 te Zuidbroek met Gesyn Steffens, ged. op 16 februari 1749 te Veendam, daglonersche, begr. op 15 januari 1787 te Zuidbroek.

Uit dit huwelijk:

1. Nn Johannes, (doodgeb.), begr. op 15 maart 1776 te Zuidbroek.

2. David Johannes, geb. op 10 januari 1778 te Muntendam, ged. op 1 februari 1778 aldaar, ovl. (4 jaar oud) in december 1782, begr. op 26 december 1782 te Zuidbroek.

3. Steffen Johannes van Dijk, geb. op 6 mei 1780 te Muntendam

4. Annechien Johannes Suk, geb. op 2 februari 1784 te Muntendam

 Johannes Davids, otr. (3) op 19 juli 1789 te Veendam, kerk.huw. (resp. 50 en ongeveer 26 jaar oud) op 9 augustus 1789 te Zuidbroek met Frouke (Frouwke Wijndels Sukke) Wijndelts, ged. op 31 oktober 1762 te Veendam, ovl. (ongeveer 68 jaar oud) op 11 mei 1831 te Winschoten.

Uit dit huwelijk:

1. Nn Johannes, (doodgeb.), ovl. in november 1789, begr. op 30 november 1789 te Zuidbroek.

2. Geertjen Johannes Suk, ged. op 26 december 1790 te Veendam, ovl. (ongeveer 45 jaar oud) op 16 februari 1836 te Uithuizen, tr. (ongeveer 31 jaar oud) op 17 juni 1822 te Veendam met Wijpke Franssens de Groot, Schipper.

3. David Johannes Suk, geb. op 22 november 1792 te Muntendam.

4. Wijndel Johannes Suk, geb. op 12 maart 1797 te Muntendam.

5. Aaltje Johannes Suk, ged. op 2 juni 1799 te Veendam.

6. Abraham Johannes Suk, geb. op 20 april 1802 te Muntendam, ged. op 9 mei 1802 te Zuidbroek en Muntendam, ovl. (34 jaar oud) op 23 september 1836 te Groningen.

Generatie I,II

IIIa. Hiltie Dirks Wolsma (Hiltje van der Meer (1828), Hiltje Dirks van der Meer (1820), Hiltje Smit (1860)), ged. op 8 november 1764 te Sneek, ovl. (ongeveer 63 jaar oud) op 2 november 1828 te Sneek, tr. met Jan Klazes (Jan Kla(A)ses) Berkenbosch, geb. circa 1762 te Smilde,  grofsmd op 22 augustus 1819 te Sneek, ovl. (ongeveer 67 jaar oud) op 12 december 1829 te Sneek.

Uit dit huwelijk:

1. Gerrit Jans Berkenbos, geb. op 11 augustus 1791 te Noordwolde, bakkersknecht op 2 november 1828, sjouwer op 21 januari 1836, ovl. (44 jaar oud) op 21 januari 1836 te Sneek.

2. Dirk Jans Berkenbos, geb. op 26 januari 1794 te Sneek, ged. op 13 februari 1794 aldaar, grofsmidsknecht op 2 november 1828, ovl. (43 jaar oud) op 22 juni 1837 te Sneek.

3. Aafke Jans Berkenbos, geb. op 27 oktober 1796 te Sneek, ged. op 10 november 1796 aldaar, ovl. (64 jaar oud) op 29 december 1860 te Heerenveen.

4. Hotske Jans Berkenbos, geb. op 14 juli 1801 te Sneek, ged. op 13 augustus 1801 aldaar, dienstmeid op 2 november 1828, ovl. (56 jaar oud) op 17 maart 1858 te Sneek.

5. Klaas Jans Berkenbos, geb. op 22 februari 1804 te Sneek, ged. op 11 maart 1804 aldaar, schippersknecht op 10 maart 1827, ovl. (23 jaar oud) op 10 maart 1827 te Sneek.

6. Albert Jans Berkenbos, geb. op 5 december 1806 te Sneek, ged. op 18 december 1806 aldaar, schoenmakerskecht op 2 november 1828, ovl. (85 jaar oud) op 10 maart 1892 te Sneek.

7. Hendrik Jans, geb. op 28 september 1810 te Sneek, ged. op 11 oktober 1810 aldaar, ovl. (1 jaar oud) op 1 december 1811 aldaar.

IIIb. Steffen Johannes van Dijk, geb. op 6 mei 1780 te Muntendam, ged. op 28 mei 1780 aldaar, arbeider, koopman (1825), ovl. (72 jaar oud) op 28 januari 1853 te Muntendam, relatie (1) met Trijntje Fredriks van Dijk, ovl. op 6 juli 1832 te Muntendam.

Uit deze relatie:

1. Fridrik Steffens van Dijk, geb. op 4 maart 1802 te Muntendam.

2. Johannes Steffens van Dijk, geb. op 23 april 1805 te Muntendam.

3. Geesje Steffens van Dijk, geb. op 10 september 1811 te Muntendam.

Steffen Johannes van Dijk, tr. (resp. 53 en 56 jaar oud) (2) op 3 januari 1834 te Muntendam met Elsijn Hindriks Holtjer, geb. op 23 maart 1777 te Sappemeer, winkeliersche, ovl. (67 jaar oud) op 15 juni 1844 te Muntendam.

Elsijn Hindriks Holtjer, relatie (1) met Kornelis Ruurts Wijngaard.

IIIc. Annechien Johannes Suk, geb. op 2 februari 1784 te Muntendam, ged. op 22 februari 1784 aldaar, ovl. (82 jaar oud) op 8 december 1866 te Slochteren, kerk.huw. (resp. 25 en 23 jaar oud) op 19 december 1809 te Schildwolde met Beerend Jans Bakker, geb. op 13 augustus 1786 te Slochteren, ged. aldaar, arbeider, geboortegetuige (aang.) van Steffen Bakker (Va) zijn kleinzoon, op 27 december 1830, ovl. (60 jaar oud) op 30 januari 1847 te Slochteren.

Uit dit huwelijk:

1. Janna Beerends, geb. op 3 mei 1811 te Slochteren.

2. Jannes Berends, geb. op 20 december 1813 te Slochteren.

3. Geessien, geb. op 2 januari 1817 te Slochteren, geboren E 69 Slochteren op 2 januari 1817, ovl. (6 jaar oud) op 11 december 1823 te Slochteren.

4. Geesje, geb. op 22 oktober 1826 te Slochteren.

IIId. David Johannes Suk, geb. op 22 november 1792 te Muntendam, boerenknecht, ovl. (70 jaar oud) op 27 februari 1863 te Zuidbroek, tr. (resp. 26 en 28 jaar oud) op 10 maart 1819 te Zuidbroek met Heike Pieters de Haan, geb. op 2 mei 1790 te Muntendam, Dienstmeid, ovl. (85 jaar oud) op 9 oktober 1875 te Zuidbroek.

Uit dit huwelijk:

1. Johannes Davids Suk, geb. op 28 april 1819 te Muntendam, ovl. (22 dagen oud) op 20 mei 1819 te Zuidbroek.

2. Pieter Davids Suk, geb. op 28 april 1819 te Muntendam, ovl. (15 dagen oud) op 13 mei 1819 aldaar.

3. Frouke Davids Suk, geb. op 16 augustus 1820 te Zuidbroek.

4. Aaltje Suk, geb. op 15 juni 1822 te Zuidbroek, ovl. op 22 oktober 1914 aldaar, tr. (29 jaar oud) (1) op 1 april 1852 te Zuidbroek met Folkert ten Hove, Koopman, ovl. voor 1868, tr. (46 jaar oud) (2) op 16 november 1868 te Zuidbroek met Albert Wostenfeld, geb. circa 16 1212 te Zuidwolde, Arbeider.

5. Johannes Davids Suk, geb. op 15 januari 1825 te Zuidbroek, Boerenknecht, ovl. (66 jaar oud) op 5 mei 1891 te Veendam, tr. (24 jaar oud) op 26 mei 1849 te Veendam met Fokjen Berends Dost.

6. Pieter Suk, geb. op 25 mei 1829 te Zuidbroek, ovl. (68 jaar oud) op 13 oktober 1897 aldaar.

IIIe. Wijndel Johannes (Wijndelt) Suk, geb. op 12 maart 1797 te Muntendam, ged. op 2 april 1797 te Zuidbroek en Muntendam, Schipper, zeeman vanaf 1837 te Muntendam,  Schipper op de tjalk Welvaart, 46 ton, gebouwd in 1852 vanaf 1850 te Delfzijl, Algemeene staat der Nederlandsche zeemagt, en koopvaardij-vloot 1866, dagloner op 21 februari 1877 te Delfzijl, ovl. (81 jaar oud) op 12 september 1878 te Delfzijl, relatie (1) met Geesje Steffens van Dijk (zie IVc).

Uit deze relatie:

1. Nn, geb. op 25 januari 1837 te Muntendam (doodgeb.).

2. Steffen Wijndelts, geb. op 12 oktober 1838 te Muntendam, ovl. (19 dagen oud) op 31 oktober 1838 aldaar.

3. Frouke Wijndelts, geb. op 25 september 1839 te Muntendam, ovl. (1 jaar oud) op 11 juni  1841 te Dronrijp.

 Wijndel Johannes Suk, tr. (resp. 48 en 42 jaar oud) (2) op 17 juni 1845 te Muntendam met Johanna Hellena Pontier, geb. op 2 april 1803 te Aduard, ovl. (73 jaar oud) op 20 februari 1877 te Delfzijl.

IIIf. Aaltje Johannes Suk, ged. op 2 juni 1799 te Veendam, ovl. op 17 januari 1894 te Winschoten, zij kreeg een dochter:

1. Jacobje Jacobs Suk, geb. op 16 september 1819 te Muntendam, ovl. (73 jaar oud) op 27 november 1892 te Veendam.

 Aaltje Johannes Suk, tr. (resp. ongeveer 24 en ongeveer 27 jaar oud) (1) op 22 november 1823 te Zuidbroek met Pieter Jakobs Groenhuis, ged. op 20 november 1796 te Veendam, tuinier, ovl. (ongeveer 58 jaar oud) op 31 januari 1855 te Winschoten.

 Aaltje Johannes Suk, tr. (resp. ongeveer 57 en ongeveer 48 jaar oud) (2) op 29 januari 1857 te Winschoten met Cornelius Robertus, geb. circa 1809 te Leens.

 Cornelius Robertus, relatie (1) met Frouke Jans Zweep.

Generatie IV

IVa. Fridrik (Fridus) Steffens van Dijk, geb. op 4 maart 1802 te Muntendam, bakker op 29 juni 1826 te Muntendam, in dienst van militie in 1828, molenmaker, tr.  17-01-1825 te Veendam,

met Adriaantje Jakobs (Jaantje) Drajer (Dreijer), geb. op 30 januari 1803 te Veendam, inlandsche kramer op 24 februari 1855 te Muntendam, arbeidster op 25 mei 1859 te Muntendam, ovl. op 3 oktober 1895 te Wildervank.

Uit deze relatie:

1. Trientje van Dijk, geb. op 29 juni 1826 te Muntendam.

2. Lukas van Dijk, geb. in 1828 te Muntendam.

3. Roelfjen van Dijk, geb. op 25 april 1830 te Muntendam.

4. Steffen van Dijk, geb. op 8 oktober 1835 te Muntendam.

5. Wiena van Dijk, geb. op 28 oktober 1837 te Muntendam, ovl. (5 dagen oud) op 2 november 1837 aldaar.

6. Wiena van Dijk, geb. op 5 oktober 1838 te Muntendam.

7. Hindrik van Dijk, geb. op 20 november 1840 te Muntendam.

8. Geesjen van Dijk, geb. op 28 maart 1843 te Muntendam.

9. Johannes van Dijk, geb. op 27 december 1845 te Muntendam.

IVb. Johannes Steffens van Dijk, geb. op 23 april 1805 te Muntendam, ged. op 6 oktober 1811 te Zuidbroek en Muntendam, arbeider, arbeider, werkman (1852), ovl. (65 jaar oud) op 14 december 1870 te Muntendam, tr. (resp. 19 en 20 jaar oud) op 24 december 1824 te Muntendam met Grietje Hendriks Venema, geb. op 26 mei 1804 te Scharmer, werkvrouw.

Uit dit huwelijk:

1. Steffen, geb. op 19 september 1825 te Muntendam, ovl. (2 jaar oud) op 28 november 1827 te Muntendam.

2. Nn, geb. op 29 februari 1828 te Muntendam (doodgeb.).

3. Steffentje, geb. op 31 augustus 1829 te Muntendam, tr. (resp. 22 en ongeveer 24 jaar oud) op 15 mei 1852 te Muntendam met Louwe de Jonge, geb. circa 1828 te Muntendam, arbeider.

4. Anke, geb. op 15 september 1832 te Muntendam, ovl. (1 jaar oud) op 25 augustus 1834 aldaar.

5. Anke, geb. op 17 mei 1835 te Muntendam, ovl. (5 jaar oud) op 10 december 1840 aldaar.

IVc. Geesje Steffens van Dijk (IVc), geb. op 10 september 1811 te Muntendam, ged. op 6 oktober 1811 te Zuidbroek en Muntendam, ovl. (30 jaar oud) op 18 maart 1842 te Achlum, Franekerland, relatie met Wijndel Johannes Suk (zie IIIe).

IVd. Janna Beerends Bakker (Mossel), geb. op 3 mei 1811 te Slochteren, ovl. (59 jaar oud) op 11 februari 1871 te Nieuwe Pekela, zij kreeg een zoon:

1. Steffen Bakker, geb. op 26 december 1830 te Slochteren.

 Janna Beerends Bakker, tr. (resp. 25 en 26 jaar oud) (1) op 9 april 1837 te ten Boer met Sientje Boelens Ulferts, geb. op 5 januari 1811 te Oldersum [Duitsland], ged. op 10 januari 1811 aldaar, schoenmakersknecht,, ovl. (36 jaar oud) op 3 mei 1847 te ten Post.

Uit dit huwelijk:

1. Hieronia Harmina, geb. op 9 september 1837 te Slochteren, ovl. (1 jaar oud) op 23 maart 1839 te Schildwolde.

2. Annechien Ulfers, geb. op 4 januari 1839 te Schildwolde.

3. Hieronimus, geb. op 7 mei 1841 te Wittewierum, ged. op 4 juli 1841 aldaar, ovl. (1 jaar oud) op 23 november 1842 te ten Post,Gem. ten Boer.

4. Fokje, geb. op 6 mei 1844 te Thesinge,Ten Boer, ovl. (11 maanden oud) op 19 april 1845 aldaar.

 Janna Beerends Bakker, tr. (resp. 38 en 56 jaar oud) (2) op 11 april 1850 te ten Boer met Jan Hindriks de Groot, geb. op 28 oktober 1793 te Nieuwe Pekela, ged. op 3 november 1793 aldaar, schipper op 11 april 1850 te ten Post, woont aan boord van eigen schip, maar vaste woonplaats hebbend te Nieuwe Pekela, arbeider in 1871 te Nieuwe Pekela, ovl. (87 jaar oud) op 20 november 1880 te Nieuwe Pekela.

Uit dit huwelijk:

1. Catharina de Groot, geb. op 12 juni 1850 te Haren.

2. Jan de Groot, geb. op 11 februari 1859 te Veendam.

 Jan Hindriks de Groot, tr. (resp. 41 en 43 jaar oud) (1) op 28 februari 1835 te Nieuwe Pekela, (ontb. door overlijden) met Antje Klazes Piebes, geb. op 8 oktober 1791 te Nieuwe Pekela, ovl. (52 jaar oud) op 20 april 1844 te Wonseradeel (Fr.).

Uit dit huwelijk:

1. Fennechien de Groot, geb. op 11 juni 1836 te Nieuwe Pekela.

IVe. Jannes Berends Bakker, geb. op 20 december 1813 te Slochteren, dagloner, ovl. (79 jaar oud) op 18 januari 1893 te ten Post, tr. (resp. 30 en ongeveer 25 jaar oud) op 1 juni 1844 te Slochteren met Lammegien Egberts Buurma, geb. circa 1819 te Harkstede.

Uit dit huwelijk:

1. Berend, geb. op 17 juni 1844 te Slochteren, dienstknecht, woont op 21 mei 1870 te Sint Annen, ovl. (81 jaar oud) op 9 mei 1926 te ten Boer, kerk.huw. (resp. 25 en ongeveer 23 jaar oud) op 21 mei 1870 aldaar met Grietje Laning, geb. in 1847 te Schildwolde.

2. Hindrik, geb. op 26 juni 1849 te ten Boer.

3. Annechien, geb. op 24 februari 1851 te Slochteren.

4. Anna, geb. op 19 augustus 1854 te Slochteren, ovl. (10 jaar oud) op 1 december 1864 te ten Boer.

5. Janna (Johanna), geb. op 6 mei 1858 te ten Boer, ovl. (8 maanden oud) op 7 januari 1859 te ten Boer.

6. Janna, geb. op 30 november 1861 te ten Boer, ovl. op 1 december 1861 te ten Boer.

7. Egbert, geb. op 18 mei 1863 te ten Boer.

IVf. Geesje Bakker, geb. op 22 oktober 1826 te Slochteren, dagloonster (1871), werkvrouw (1878), dienstmeid,  ovl. (55 jaar oud) op 13 januari 1882 te ten Boer, tr. (resp. 20 en 52 jaar oud) op 12 augustus 1847 te ten Boer met Geert Arends Noorman, geb. op 28 september 1794 te Bonda (O.Friesland),= Bunde [Duitsland], boerenknecht in 1819, arbeider in 1826, dagloner 1878, koopman in 1829, winkelier vanaf 1834, Woltersum, dagloner tussen 1871 en 1878 te Woltersum, ovl. (83 jaar oud) op 21 mei 1878 te ten Boer.

Uit dit huwelijk:

1. Geertje, geb. op 13 juni 1848 te Woltersum, ovl. (11 maanden oud) op 13 mei 1849 aldaar.

2. Berend, geb. op 25 maart 1851, dienstknecht, Woltersum, ten Boer, ovl. op 7 december 1943 te ten Boer.

3. Geert, geb. op 4 november 1854 te Woltersum, ovl. (15 dagen oud) op 19 november 1854 aldaar.

4. Geertje, geb. op 14 mei 1856 te Woltersum, ten Boer, ovl. (88 jaar oud) op 8 februari 1945 te Grootegast.

 Geert Arends Noorman, tr. (resp. ongeveer 24 en ongeveer 20 jaar oud) (1) in 1819 te ten Boer met Geessien Jacobs Koopman, geb. circa 1799, ovl. (ongeveer 46 jaar oud) op 14 januari 1845 te Woltersum.

Uit dit huwelijk:

1. Jakob Geerts, geb. op 21 september 1819 te Woltersum, Turfschipper (1843), ovl. (65 jaar oud) op 18 augustus 1885 te ten Boer.

2. Arend Geerts, geb. op 19 mei 1822 te Woltersum, ovl. (3 jaar oud) op 30 november 1825 aldaar.

3. Arend Geerts, geb. op 10 oktober 1826 te Woltersum.

4. Elle Geerts, geb. op 3 augustus 1829 te Woltersum, Turfschipper (1854), ovl. (71 jaar oud) op 12 juli 1901 te Delfzijl.

5. Gepchina, geb. op 9 december 1834 te Woltersum, Dagloonster (1871), ovl. (75 jaar oud) op 11 maart 1910 te Groningen.

6. Gerrit Geerts, geb. op 25 december 1837 te Woltersum, Wagenaar (1862), dagloner (1871), ovl. (33 jaar oud) op 16 oktober 1871 te Delfzijl.

IVg. Frouke Davids Suk, geb. op 16 augustus 1820 te Zuidbroek, ovl. (74 jaar oud) op 13 maart 1895 te Veendam, tr. (resp. 31 en ongeveer 22 jaar oud) op 4 april 1852 te Veendam met Johannes Hofman, geb. in 1830, commissionair, ovl. (ongeveer 61 jaar oud) op 18 september 1891 te Veendam.

Uit dit huwelijk:

1. Adriaan, geb. op 22 maart 1852 te Veendam, ovl. (7 maanden oud) op 14 november 1852 aldaar.

2. Adriaan, geb. op 19 augustus 1853 te Veendam, ovl. (71 jaar oud) op 14 juli 1925 aldaar.

3. David, geb. op 3 december 1854 te Veendam, ovl. (74 jaar oud) op 19 oktober 1929 te Groningen.

4. Nn, geb. op 1 mei 1858 te Veendam (doodgeb.).

5. Frouwka Johanna, geb. op 17 mei 1860 te Veendam.

6. Johannes, geb. op 25 februari 1864 te Veendam.

Habitum Indicium Sappemeer Saturni den 30 October 1762

Slagters Eedt gedaan door

• Warner Lammerts in Sappemeer
• Bonne Berends in de Cijll
• Pieter Harms in Sappemeer
• Lucas Luitjes Westerbroek
• Jan Popkes in de Cijl.

Habitum Indicium Sappemeer Saturni den 6 November 1762

• Poppe Jans in de Kijl Compagnie

Sappemeer, Protocol van civiele zaken, volume IV b 28, 1762-1767 Familysearch.org
(Groninger archieven)

Dit is een bericht in de categorie NPWL.

Bestemd voor één lezer! :[)

Rij 1 steek : zet 3 steken op

We gaan meerderen:
Rij 2 steken : een naald recht breien (3 steken)
Rij 3 : averecht 1 steek, extra insteek, rest averecht breien (4)
Rij 4 : recht breien 1 steek, extra insteek, rest recht breien (5)
Rij 5 : averecht 1 steek, extra insteek, rest averecht breien (6)

Rij 6 : recht breien 1 steek, extra insteek, rest recht breien (7)

Rij 7 : averecht 1 steek, extra insteek, rest averecht breien (8)
Rij 8 : recht breien 1 steek, extra insteek rest recht breien (9)
Rij 9 : averecht 1 steek, extra insteek, rest averecht breien (10)
Rij 10 recht breien 1 steek, extra insteek, rest recht breien (11)
Rij 11 hele rij averecht breien (11)

Nu gaan we weer minderen:
Rij 12: afhalen 1 steek- recht breien 2 steken samenbreien, rest recht breien 10 steken

Rij 13: afhalen 1 steek averecht 2 steken samenbreien, rest averecht 9

Rij 14: afhalen 1 steek- recht breien 2 steken samenbreien, rest recht breien 8
Rij 15: afhalen 1 steek- averecht 2 steken samenbreien, rest averecht 7
Rij 16: afhalen 1 steek- recht breien 2 steken samenbreien, rest recht breien 6
Rij 17: afhalen 1 steek- averecht 2 steken samenbreien, rest averecht 5
Rij 18: afhalen 1 steek- recht breien 2 steken samenbreien, rest recht breien 4
Rij 19: afhalen 1 steek- averecht 2 steken samenbreien, rest averecht 3
Rij 20: afhalen 1 steek- recht breien 2 steken samenbreien, rest recht breien 2 steken
Rij 21: afhalen 1 steek averecht 2 steken samenbreien, averecht 1 steek,
Afhechten

Nu is er één punt klaar. Maak er nog vier. Leg ze met de kortste kant tegen elkaar aan en naai ze aan elkaar.

Als je een dubbele ster wilt (eentje die je kunt vullen, bijvoorbeeld) maak je nog een keer 5 punten en zet die in elkaar. Dan goede kanten op elkaar leggen en vast naaien. Stukje openlaten; omkeren, vullen en vastnaaien.

Kijk maar even op: http://dutch-blue.blogspot.com/2008/02/knitted-star_07.html voor foto’s.

Uit persoonlijke interesse doe ik onderzoek naar de eigenaren, molenaars en molenaarsknechten van de molen van Gieten. In de molen zijn nog verschillende sporen van deze mensen te vinden. Bij het onderzoek heb ik gebruik gemaakt van de teksten in de molen, de publicatie “De Hazewind, de molen van Gieten” door H.J. Versfelt en H. Wilms, verder de gebruikelijke bronnen in de archieven.

EIGENAREN

• 1833 – 1855 HOMAN, Bernier Lucas, bouwer molen
• 1855 – 1870 HOMAN, Erven B.L. Homan, onverdeelde boedel (erft)
• 1870 – 1910 HOMAN, Geessien, weduwe J. Zegering (erft)
• 1910 – 1947 HOMAN, Wemelina, gehuwd met Elso Free (erft)
• 1947 – 1982 GREVING, Egbert (Ep), Gieten (koopt)
• 1982 – heden familie GREVING (erft)

MOLENAARSCHAP

• 1833 – 1840 …?
• 1840 – ? WEGGEMAN, Willem, molenaarsknecht
• 1846 – 1848 MOLEN, van der, Wolter Sebes
• 1848 – 1851 …?
• 1851 – 1857 VENEKAMP, Hendrik, molenaarsknecht
• 1876 – 1884 LUICHJES (Luchies, Luigies), Hendrik
• 1884 – 1889 …?
• 1889 – 1894 MEERTENS, Geert
• 1893 – 1894 PIT, Hendrik, molenaarsknecht
• 1894 – 1896 …?
• 1896 – 1897 BLOMBERG, Albert Johannes
• 1897 – 1899 SEUBRING, Jan
• 1897 – 1901 BLOMBERG-ZANDVOORT, Fennechien Geessiena (wed)
• 1908 – 1913 ESHUIS, Arend
• 1908 – 1909 EISING, Derk, molenaarsknecht
• 1909 – 1910 MELLIES, Pieter, molenaarsknecht
• 1910 – 1912 EVERTS, Henderikus, molenaarsknecht
• 1910 – 1925 REGIEN, Jan Roelof
• 1925 – 1932 …?
• 1932 – 1963 GREVING, Egbert
• 1935 – ? DREVEL, Hanno Klaas
• 1963 – 1988 GREVING, Wicher O.

De molen van Gieten was oorspronkelijk naamloos. In de volksmond werd vanaf de veertiger jaren gesproken van Grevings meul. In 1964 kreeg de molen, door een prijsvraag in het Nieuwsblad van het Noorden de naam Hazewind.

Sinds de laatste beroepsmolenaar Wicher O. Greving is gestopt, wordt de molen bemensd door vrijwillig molenaars van de stichting Mulders Aa en Hunze.

Meer info over de molen op www.aaenhunzemolens.nl

In 1793 werd de Franse Republikeinse kalender ingesteld in Nederland, en wel met terugwerkende kracht vanaf 22 september 1792, de datum waarop de Franse republiek was uitgeroepen.

Op 1 januari 1806 ging men weer verder met de Gregoriaanse kalender. Van 1806 tot 1810 was Napoleons broer Lodewijk Napoleon koning van het Koninkrijk Holland en hij schreef het gebruik van Oudhollandse namen voor de maanden wettelijk voor. Je komt ze in die periode ook tegen in verschillende wettelijke acten.

• JANUARI LOUWMAAND
• FEBRUARI SPROKKELMAAND
• MAART LENTEMAAND
• APRIL GRASMAAND
• MEI BLOEIMAAND
• JUNI ZOMERMAAND / WIEDEMAAND
• JULI HOOIMAAND
• AUGUSTUS OOGSTMAAND
• SEPT HERFSTMAAND
• OKTOBER WIJNMAAND
• NOVEMBER SLACHTMAAND
• DECEMBER WINTERMAAND

Toen in 1815 het koninkrijk der Nederlanden werd gevestigd, ging men weer over naar de benamingen uit het latijn, zoals wij die nu nog kennen.

Betovergrootmoeder Antje Ridderbüsch wordt op 28 december 1844 geëcht bij het huwelijk van haar ouders, Jobst Hinrich Ridderbüsch (Hindrik Ridderbos) en Tietje Venema. Precies één week daarvoor, op 21 december is zijzelf als Antje Venema in het huwelijk getreden met Reinder Roelofs Pool. Haar vader komt in haar huwelijkacte niet voor. Ze is daarin slechts het kind van haar moeder. Er zijn vier niet verwante getuigen die tekenen. Toch heeft ‘Heindrich Ridderbos’ in 1821 aangifte gedaan van de geboorte van zijn dochter, daarbij erkennend de vader te zijn. Ook de tweede andere kinderen van Hindrik en Tietje zijn op deze wijze aangegeven en geëcht bij het huwelijk in 1844. Armoede zal ten grondslag hebben gelegen aan het uitgestelde huwelijk; de ouders zijn niet in staat de akten te betalen en hebben een bewijs van onvermogen nodig om te trouwen.

Voor Antje heeft het uitgestelde huwelijk van haar ouders nog wel een staartje. Nadat haar eerste echtgenoot Reinder Roelofs Pool overlijdt, hertrouwt ze met Berend Poth. De registratie van dit huwelijk in 1858 gaat feilloos: die dag trouwt Antje RIDDERBUSCH. Maar… als Berend Poth in 1871 overlijdt, wordt in zijn overlijdensacte vermeld dat hij was gehuwd met Antje Venema.

En dan besluit Antje Ridderbusch, die niet kan schrijven, ten strijde te trekken tegen de overheid. Recht is recht. Op 20 januari 1882 wordt in Noorddijk een corrigerende acte ingeschreven: Antje heeft bij de arrondissementsrechtbank verzocht de naam Venema te wijzigen in Ridderbusch en haar verzoek wordt gehonoreerd. De acte wordt gewijzigd.

Bronnen:

Groninger Archieven, allegroningers.nl

Disclaimer: algemene gegevens overnemen is prima, maar dan wel met bronvermelding. Mijn verhalen mogen niet zomaar, zonder meer gekopieerd en elders gepubliceerd worden, dat mag alleen na voorafgaande schriftelijke toestemming.

De voetstappen van een aantal van mijn voorouders liggen in Vriescheloo en omstreken. Ik prijs mij gelukkig dat ik de afgelopen jaren een jaarlijkse tour de nostalgie heb kunnen maken met mijn moeder (81) en haar oom (!). Deze keer (2019) bezochten we onder andere de begraafplaatsen in Winschoten, Blijham en uiteraard Vriescheloo (spreek uit als “Vrieskeloo” of in het Gronings “Vraiskeloo”). Oudoom heeft zijn jeugd in Vriescheloo doorgebracht. Zo kon hij vertellen waar zich een knekelput moet bevinden, die ergens in de dertig jaren van de vorige eeuw is gedolven, toen de begraafplaats werd geruimd. De restanten van die voormalige begraafplaats – achter de ‘Witte Schoule” – zullen zich er nog in bevinden. En ja, er werd destijds op het plein gevoetbald met een schedel…

Op de begraafplaats van Vriescheloo stonden we even stil bij het graf van het destijds erg jonge broertje van oudoom. Slechts een jaar jonger dan hijzelf. Het kind is, al verstoppertje spelend, de weg op gerend en aangereden door een motorrijder. Hij was op slag dood. Wat een drama moet dat zijn geweest voor het gezin. Om nog maar te zwijgen van de brute pech, want hoeveel verkeer zal er helemaal zijn geweest, zo voor de oorlog?

Oudoom zit vol verhalen: dat op 10 mei 1940 Duitse soldaten door Vriescheloo marcheerden. Over de bombardementen door geallieerden, die zich jammerlijk vergisten in de Duitse grens en zo per ongeluk Bellingwolde bombardeerden en dat er wonder boven wonder heel weinig slachtoffers vielen. Over een drager die zich na elke begrafenis verkneukelde over de volgende: niet over de te verwachten dode, maar over het zakcentje dat kon worden bijverdiend en de borrel die werd geschonken. Andere tijden!

Het laatste doet me denken aan een krantenartikeltje dat ik onlangs tegenkwam over Vriescheloo. Op 20 januari 1891 zou er een ‘jeugdig’ meisje worden begraven. Toen de dragers met de kist aankwamen op het kerkhof, bleek het gedolven gat te klein te zijn en kon men de kist niet laten zakken. De haken werden aan de kant gelegd, en op dat moment viel eén van de dragers dood neer. De lijkwagen was inmiddels vertrokken maar werd teruggehaald en de onfortuinlijke man werd er mee naar zijn huis gebracht, een tiental meters van de begraafplaats verwijderd. Het krantenartikel besluit met “De toestand zijner vrouw, die aan het sterfhuis de nodige werkzaamheden verrichtte en haar man goed en wel had zien vertrekken, laat zich beter gevoelen dan beschrijven.” En zo is het!

Toelichting

De overleden man moet Jan Engelkens zijn geweest, dagloner, 58 jaar oud, (*19-6-1832 Vriescheloo, + 20-01-1891, Vriescheloo) zoon van Harm Engels Engelkens en Renske Boelems Heijens (landbouwers); echtgenoot van Diewerke Lammerts Kraak (* 17-04-1839 te Noordwolde gem. Bedum, + 01-04-1922 Vriescheloo). Zij hadden zeven kinderen. Diewerke hertrouwde in 1894 met Luitjen Harms Zwaneveld, bakker.

Over het begraven meisje durf ik geen definitieve uitspraak te doen, maar ik vermoed dat het één van deze drie betreft:

⦁ op 19 januari overleed de negenjarige Johanna de Wijk, maar zij zal niet al een dag later begraven zijn. Zij kan wel als een jeugdig meisje worden beschouwd;

⦁ op 17 januari stierf Geertruida Stroobosch, 17 maanden oud, dochter van Jan Strobosch en Jantje Mansens, dagloners te Vriescheloo;

⦁ op 15 januari overleed Haike Dijkhuis, 20 jaar, dienstmeid, dochter van Willem Dijkhuis en Hilke Kwak. Kan zij dan als een jeugdig meisje worden beschouwd?

Bronnen:

Krantenartikel: De Grondwet, 29-1-1891, via Delpher.nl; Personen: groninger archieven, via allegroningers.nl

28 oktober 2019, copyright Yinnar.nl

Bij onderzoek naar Heerke Boeles Veenema trof ik een uitreksel van een doopregister in Bonda, Oostfriesland, Duitsland aan. Het betrof Geertruida Jakobus van der Vegt. Zij trouwde op 17 december 1818 in Hoogezand met voornoemde Heerke. In haar doopceel stond dat ze de dochter was van Jakobus Andries van der Vegt, wonend op de zaagmolen te Bonda. Aangezien ik me als vrijwilliger bezig houd met molens, was mijn nieuwsgierigheid getriggerd en was ik weer een avondje kwijt met een onderzoekje. Jakobus was vrij mobiel: zelf afkomstig uit Amsterdam, trouwde hij in Groningen, kreeg kinderen in vier verschillende plaatsen en stierf uiteindelijk in Foxhol.

Meer over zaagmuldersknecht Jacobus:

Jakobus Andries (Jacobus) Andreas van der Vegt, geb. circa 1761 te Amsterdam, woont op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland] (op de zaagmolen onder Bonda), zaagmuldersknecht op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland], woont in 1802 te Winschoten, woont in 1807 te Kropswolde, is zaagmuldersknecht op 21 feb 1824 te Foxhol, ovl. (ongeveer 63 jaar oud) op 21 feb 1824 te Foxhol, huis letter B, no.3. tr. te Groningen, kerk.huw. (ongeveer 27 jaar oud) op 20 mei 1788 te Groningen met Anna Berends van Dellen (Delden), gedoopt op 11 augustus 1765 te Zuidwolde, dochter van Berend van Delden (Delmans) (timmerman) en Geertruida Lukas Molenberg, overleden te Scharmer op 10 september 1850,

Uit dit huwelijk:

1. Geertruida Jakobus, geb. op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland], ged. op 5 feb 1797 te Bunde [Duitsland], ovl. (49 jaar oud) op 5 jun 1846 te Westerbroek, tr. met Heerke Boeles Veenema, zn. van Boele Heerkes en Grietje Warners.

2. Andries Jacobus, geb. op 27 jul 1802 te Winschoten, ged. op 1 aug 1802 te Winschoten, schoolonderwijzer, ovl. (79 jaar oud) op 18 jun 1882 te Den Andel.

3. Berend Jakobus, geb. op 29 jun 1807 te Kropswolde, ged. op 5 jul 1807 te Kropswolde, ovl. (hoogstens 16 jaar oud) voor 1824.

4. Sofia Jacobus, ged. op 25 dec 1793 te Groningen, ovl. (ongeveer 81 jaar oud) op 31 jul 1875 te Scharmer.

Over de zaagmolen in Bunde heb ik nog niets kunnen vinden, maar mogelijk stond deze Sägemühle in de Charlottenpolder (westelijk van Bunde, bij Wymeer).

Wel staat er op de database van verdwenen molens meer informatie over de zaagmolen ‘De Goede Hoop’ in Foxhol.

Foto molen : Identificatienummer NL-GnGRA_1986_22408

Bronnen:

• Rijksarchief Groningen, beeldbank Groningen
• Geografische aanduiding Midden-Groningen, Foxhol
• Beschrijving De uitmonding van het Foxholsterdiep (Kattegat) in het Winschoterdiep. Links de houtzaagmolen van Heller, rechts de niet meer aanwezige brug en geheel rechts het tolhek Datum 1910-1915 Annotatie Fotografische reproductie van prentbriefkaart Bron 1986_22408.jpg

• Uittreksel doopinschrijving (Huwelijksbijlagen Hoogezand, nr. 18, 1818, via Familysearch.com)

Fokel van Duinen – Een dodelijk drama in Noordbroek – 1888

Om nou te zeggen dat het leven van Fokel van Duinen rooskleurig begon: nee, zeker niet. Fokel kwam als vierde kind van Libbe Sievers van Duinen en Jantje Fokels van der Woude ter wereld in ‘de baggelhutte’ in Westerbroek. Dat (denk daarbij aan een plaggenhut) was geen vrolijke plek om kinderen te krijgen, blijkt uit allerlei terzake doende literatuur. Fokel‘s vader overleed drie jaar later in 1819, en liet zijn vijf maanden zwangere vrouw met drie kleine kinderen achter.

Hoe de moeder voortaan aan de kost kwam, is mij niet duidelijk. Opmerkelijk is wel dat zij in 1823, als weduwe van Libbe Sieverts, bevalt van een tweeling: een doodgeboren meisje en een jongetje, Jan van der Woude, dat al na acht dagen overlijdt. Het zal sappelen zijn geweest voor moeder van Duinen-van der Woude. Of de jonge Fokel toen hij ouder werd een steun voor haar was? Ik waag het te betwijfelen. In 1829 werd hij namelijk tot drie maanden veroordeeld in Groningen, wegens diefstal. In januari van 1840 overleed moeder van Duinen, en in augustus van dat jaar trouwt Fokel met Ecce Frederica Salmon, met wie hij drie kinderen krijgt. Fokel was toen scheepstimmerknecht, maar in 1846 bleek dat hij die baan niet heeft kunnen behouden. Dagloner gaf hij als beroep op, bij de aangifte van het derde kind. En toen ging het weer mis. Fokel vergreep zich aan andermans spullen en werd daarvoor tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld. Op 2 oktober 1846 bevond Fokel zich in Hoorn, in hechtenis. Waarschijnlijk heeft hij gratie gekregen en werd zijn straf iets bekort (besluit van ZM dd 7 juni 1849 nr. 51). Op 2 april 1851 werd hij vervroegd vrijgelaten. Waar zijn kinderen in de tussentijd verbleven is mij niet bekend, dat vraagt nog eens nader onderzoek. In december van het jaar van zijn vrijlating trouwde Fokel voor de tweede keer en wel met Elizabeth Blink. Hun eerste kind werd doodgeboren, het tweede werd slechts twee jaar oud. Het tweede kind werd in 1855 overigens aangegeven door een vroedvrouw, want… de vader zat in wederom het huis van correctie in Hoorn. Zo langzamerhand bekruipt mij het gevoel dat-ie onverbeterlijk was. Door aard of omstandigheden, of een combinatie daarvan?

Na 1855 vind ik geen sporen van Fokel, maar dan volgt 1888. In dat jaar ging het helemaal mis! Geen eenvoudige diefstal deze keer, Fokel neemt iets anders: het leven van Heerke Venema.

Winkelier Heerke Venema, nazaat van mijn voorouders Heerke Wijbes Venema en Saartje Boeles, werd op een noodlottige avond in Noordbroek door Fokel in het hart gestoken met een slagersmes en overleed korte tijd daarna.

Wat was er gebeurd? Het rechtbankverslag in de Nieuwe Veendammer Courant geeft het volgende weer:

De vrouw van Heere Venema, Sara Molema, verkocht in haar grutterij illegaal sterke drank, zij het in het klein. Fokel van Duinen, in opdracht van twee veldwachters, heeft haar verraden door bij haar twee kruikjes met sterke drank te laten vullen en vervolgens het bewijs aan de veldwachters te verstrekken. Fokel bracht later een stuk slachtvlees van een door hem juist geslacht varken naar vrouw Venema. Zij vond dat zij niet kon houden, aangezien ze hem van het verraad verdacht. ‘s Avonds ging ze samen met haar man en een getuige naar de buurtgenoot om het terug te brengen. Daar liep het uit de hand. Heerke Venema sprak Fokel aan met de woorden “Olle, dat haar ik nooit van joe docht!” hetgeen genoeg was om van Duinen in woede te doen ontsteken. Hij greep het mes dat nog op tafel lag en stak het in het hart van Venema.

De aanwezige getuige verklaarde dat het zo gegaan is. Fokel zelf had een heel ander verhaal, namelijk dat Venema zich zelf van het leven had benomen. Uit het rechtbankverslag blijkt dat Venema als een beheerste, rustige man bekend stond en Fokel van Duinen juist als het tegenovergestelde. De advocaat van van Duinen maakt als verzachtende omstandigheid melding van het feit dat Fokel al een vrouw en een 14(!)-tal kinderen naar het graf gedragen had en dat hij in de 22 jaren dat hij in Noordbroek woont nimmer een mes voor een doel als dit had gebruikt.

De vermelding van het bovengenoemde kindertal was voor mij aanleiding een onderzoekje te starten. Ik kom echter (nog) niet verder dan vier levende kinderen van Fokel en één doodgeborene. Waar zijn twee oudste kinderen uiteindelijk zijn gebleven, is mij een raadsel.

Fokel werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van drie jaar voor “mishandeling die de dood ten gevolge heeft gehad”, en zat die uit in Den Bosch. Op 5 mei 1888 begon zijn straf. Een verzoek tot gratie werd afgewezen. Toen de straf was uitgezeten keerde hij terug naar Noordbroek, waar hij en zijn vrouw in het armenhuis belandden. In 1905 deed de armenvader aangifte van het overlijden van Fokel van Duinen.

De stamreeks van het slachtoffer, Heerke Venema, vindt u hier.

Over de ouders van Fokel van Duinen:

Ouders: Libbe Sivers [Siwers] van Duinen, dagloner, arbeider , overleden op 23-08-1819 in Harkstede, huis nr. 47, (gemeld als 45 jaar oud), geboren te Nuis in Friesland zoon van Siewert Jans, arbeider te Westerbroek en Sietske Libbes, overleden. Kerkelijk huwelijk 19-6-1808 (Libbe sieuwerts x Jantje Vokels) Westerbroek met Jantje Fokels van der Woude, geb. Surhuisterveen, ov. 16-01-1840, Foxhol (56jr).d.v. Fokel Brandst van der Woude en Imke Faikes. Jantje Fokels van der Woude krijgt op 2 februari 1823 in huis Letter B, nr. 4 in Westerbroek twee onechte kinderen: een zoon Jan van der Woude, die vervolgens op 10 februari sterft en een dood geboren meisje. Haar man is dan al een paar jaar overleden, de vader van de tweeling is onbekend.

Kinderen:

1. Kind geboren op 20 december 1809, overleden op 26 december (6 dagen oud) een kindje van Libbe Siewert, te Westerbroek, kind uit het het eerste huwelijk. (B. Westerbroek)

2. Imke geboren 24-08-1811, Westerbroek, ouders wonende te Westerbroek in de baggelhutte, getekend letter C, nummero 13, Libbe Siwers x Jantje Fokels [Imke Siewers in allegroningers] Vader kan niet schrijven. Overleden op 03-09-1849 te Martenshoek gem. Hoogezand

3. Sijtske 22-12-1813 d.v. Libbe Siwerts Barkman, huis C nr 13, 36 jaar dagloner, x Jantje Fokels Brants: [Getuige Philip Hendrik Georg, 23-9-1770 zie stamboom yinnar] Vader kan niet schrijven. Bevestigd dat dit kind uit dit huwelijk stamt door de overlijdensakte: Sietske van Duinen, overleden te Kropswolde dd 07-09-1832, dochter van Libbe Siewers van Duinen en Jantje Fokels van der Woude.

4. Fokel van Duinen geboren 05-06-1816 te Westerbroek gem. Hoogezand, vader Libbe Sivers van Duinen, 39 jaar huis C, nr. 13, moeder Jantje Fokels de Vries, van der Woude. Fokel van Duinen is geboren op 5 juni 1816 in Westerbroek [akte 45, 6-6-1816], scheepstimmerknecht in 1855, overleed 07-10-1905 in Noordbroek. Aangifte door armhuisvader Harm Strabbing.

5. Wijtske van Duinen geboren 18-12-1819 te Westerbroek gem. Hoogezand (4 maanden na het overlijden van haar vader). Overleden d.d. 18-06-1854 huis letter A, nummer 31, ongehuwd, naburen doen aangifte. (Wietske krijgt een dochter Maria Magdalena van Duinen, geboren te Antwerpen die op 9 juli 1855 in huis Letter A, 31 is overleden.)

Over Fokel van Duinen’s gezin

Fokel van Duinen (4.), scheepsbouwerknecht, trouwt op 30 augustus 1840 met Ekke Frederica Salmon, geb. 27 juni 1812 in Groningen, dochter van Georg Bernard Salmon (orgelmaker) en Antje Olthoff, overleden 10-01-1849 Westerbroek. Kinderen uit dit huwelijk:

1. Georg Bernard van Duinen geboren 21-03-1841 te Foxhol gem. Hoogezand, vader scheepstimmerknecht. {geen verdere gegevens gevonden}

2. Libbe van Duinen geboren 25-11-1843 te Kropswolde gem. Hoogezand, vader scheepstimmerknecht.{ Geen verdere gegevens gevonden}

3. Antje van Duinen geboren 05-02-1846 te Martenshoek gem. Hoogezand, bij aangifte vader dagloner; overleden op 03-01-1848 te Westerbroek; bij aangifte overlijden wonend te Westerbroek, huis letter A, nummer 30, vader arbeider.

Fokel hertrouwt op 4 december 1851 in Hoogezand met Elizabeth Blink (arbeidster) geboren 11-12-1818 te Slochteren, dochter van Foppe Krijne Blink, arbeider en Grietje Klazes, overleden 02-09-1899, Noordbroek. Kinderen uit dit huwelijk:

4.- van Duinen geboren 13-10-1852 te Hoogezand, overleden op 13-10-1852 te Hoogezand. Vader, scheepstimmerknecht, doet mede aangifte van overlijden.

5. Grietje van Duinen geboren 20-01-1855 te Martenshoek gem. Hoogezand, overleden 10-02-1857 te Kleinemeer gem. Sappemeer

Bronnen, verklaringen:

⦁ Baggelhut (veenhut, bagelhut) : een hut of keet waar arbeiders werkzaam in het baggerturf, woonden (denk aan een plaggenhut); meer op https://historische-vereniging-hs.nl/docs/pluustergoud/pluustergoud%2034.pdf vanaf pagina 4

⦁ 72-485 Stamboeken van de gevangenen in de Huizen van Correctie en Arrest te Hoorn, 1830-1866, 1876-1888, www.archieven.nl

⦁ Burgerlijke Stand via www.allegroningers.nl en www.wiewaswie.nl

⦁ www.delpher.nl

⦁ https://www.bhic.nl/memorix/genealogy/search/deeds/ea967be8-d204-118e-d573-ed878e75ab09