Vandaag besloot ik de beschikbare rechterlijke registers op Familysearch maar eens gedeeltelijk door te wroeten. Fysiek naar het archief gaan zit er in deze coronatijd niet in voor mij.

Mijn zoektocht voerde me vandaag naar Sappemeer. Voorouders in de lijn Broekema waren daar schippers. Aangezien schippers zeer waarschijnlijk bezit hebben, was daar vast iets over te vinden. En het zat mee:

Adidem gecompareerd Cijtze Jacobs en Jantje Alberts, ehelieden welke verklaarden aan haar zoon Jacob Zijtzes en Annegje Eilders in Sappemeer verkogt te hebben een bevaren Tjalk schuite met annexen, so als de koperen (mede gecompareerd) verklaarden tot genoegen ontvangen te hebben voor Twee duisend ses hondert gulden, dico F. 2600 gulden te betalen bij de aanvaardinge F 1000 gulden waar van verkopers verklaarden 600 gulden ontvangen te hebben en resterende F. 400 gulden sal worden betaald op 1 mo (primo) Maij 1766 en dan vervolgens alle jaar op midwinter 200 Guldens tot volle betalinge. Verder stelden zij koperen voor de kost en schadelose betalingen en verkopers voor goede en vrije leverantie ten onderpand al haar hebbende en toekomende goederen als na regte, inmiddels blijft ook dit verkogte verkopers ons allieneert goed, en sal genoemde schuite met annexen in Cas van wan of later betaling zijn arrestabel en executabel so lange den laatste met den eersten penningen zal zijn betaald, met renuntiatie van alle exceptien hier tegens strijdende in waarheids oirconde enz. hebbende genoemde Schuite ook de vrije vaart etc.
Den 6 Januari 1766.

Gezinsblad van Jantje en Sijtze Jacobs

Sijtze Jacobs, ged. op 1 jan 1710 Hoogezand, Sappemeer, ovl. (83 jaar oud) Sappemeer, begr. op 13 aug 1793 Sappemeer, gehuwd met Jantje Alberts, geb. op 27 mrt 1713 Muntendam, ged. op 31 mrt 1713 Zuidbroek, ovl. (minstens 73 jaar oud) na 1787.
Uit deze relatie:

1. Reyne Sijtzes, ged. op 20 feb 1735 Sappemeer, ovl. (hoogstens 8 jaar oud) voor 1744.
2. Jan Sijtzes, ged. op 8 dec 1737 Sappemeer, ovl. (69 jaar oud) Sappemeer, begr. op 4 aug 1807 Sappemeer, kerk.huw. (beiden ongeveer 37 jaar oud) op 14 mei 1775 Sappemeer Hindrikje Barkhuijs, geb. circa 1738 Groningen, ovl. op 18 jan 1829 Sappemeer.
3. Jacob Sijtzes, ged. op 23 jul 1741 Sappemeer, schipper, ovl. (hoogstens 79 jaar oud) voor 31 mei 1821, kerk.huw. (resp. ongeveer 24 en ongeveer 25 jaar oud) op 22 dec 1765 Sappemeer Annigje Eilderts Toddes, ged. op 17 jul 1740 Sappemeer, ovl. (ongeveer 80 jaar oud) op 31 mei 1821 Sappemeer. Zie hieronder.
4. Reyne Sytzes, ged. op 20 sep 1744 Sappemeer.
5. Grietje Sijdses, ged. op 26 nov 1747 Sappemeer.
6. Albert Sytzes Gernaat, ged. op 18 mrt 1753 Sappemeer, winkelier, ovl. (ongeveer 69 jaar oud) op 23 mei 1822 Sappemeer, kerk.huw. (resp. ongeveer 27 en ongeveer 17 jaar oud) op 29 dec 1780 Sappemeer Frouwke Derks, geb. circa 1763 Noordbroek, ovl. (ongeveer 77 jaar oud) op 27 mrt 1840 Sappemeer.
7. Harmanna Sytzes, ged. op 11 apr 1756 Sappemeer.

Persoonskaart van Jacob Sijtzes

Jacob Sijtzes, ged. op 23 jul 1741 Sappemeer, schipper, ovl. (hoogstens 79 jaar oud) voor 31 mei 1821; kerk.huw. (resp. ongeveer 24 en ongeveer 25 jaar oud) op 22 dec 1765 Sappemeer met Annigje Eilderts Toddes, ged. op 17 jul 1740 Sappemeer, ovl. (ongeveer 80 jaar oud) op 31 mei 1821 Sappemeer.
Uit dit huwelijk:

1. Jantje Jacobs, geb. Sappemeer, ged. op 28 sep 1766 Sappemeer, ovl. (hoogstens 7 jaar oud) voor 21 nov 1773.
2. Tonniske Jacobs, geb. Sappemeer, ged. op 4 sep 1768 Sappemeer, ovl. (ongeveer 48 jaar oud) op 25 aug 1817 Sappemeer, kerk.huw. (ongeveer 18 jaar oud) in 1787 Marten Berends.
3. Sijtze Jacobs, geb. in nov 1770 Sappemeer, ged. op 2 dec 1770 Sappemeer, zeeman, schipper op oorlogsschip, ovl. (minstens 40 jaar oud) na 1811 (vermist), kerk.huw. (resp. 21 en 22 jaar oud) op 29 jan 1792 Zuidbroek en Muntendam Talligien Thomas Broekema, geb. op 12 feb 1769 Zuidbroek, ged. op 19 feb 1769 Zuidbroek en Muntendam, zonder beroep, ovl. (37 jaar oud) Zuidbroek, begr. op 1 jul 1806 Zuidbroek.
4. Jantje Jacobs, geb. Sappemeer, ged. op 21 nov 1773 Sappemeer.
5. Harmke Jacobs, geb. Sappemeer, ged. op 29 sep 1776 Sappemeer.
6. Reyna Jacobs, geb. Sappemeer, ged. op 23 mrt 1779 Sappemeer, ovl. (ongeveer 72 jaar oud) op 16 feb 1852 Lula,Hoogezand, kerk.huw. (resp. ongeveer 16 en ongeveer 26 jaar oud) op 4 apr 1795 Sappemeer Jan Jans de Jonge, geb. circa 1769 Windeweer, gem. Hoogezand, ovl. (ongeveer 79 jaar oud) op 7 sep 1848 Lula, gem. Hoogezand.
7. Annechyn Sytzes, ged. op 18 nov 1781 Sappemeer, ovl. (ongeveer 71 jaar oud) op 8 jan 1853 Windeweer, gem. Hoogezand.

Bron: Rechterlijke archieven, Sappemeer, schuldprotocol. Origineel in Groninger archieven; digitaal op www.familysearch.org.

Uit persoonlijke interesse doe ik onderzoek naar de eigenaren, molenaars en molenaarsknechten van de molen van Gieten. In de molen zijn nog verschillende sporen van deze mensen te vinden. Bij het onderzoek heb ik gebruik gemaakt van de teksten in de molen, de publicatie “De Hazewind, de molen van Gieten” door H.J. Versfelt en H. Wilms, verder de gebruikelijke bronnen in de archieven.

EIGENAREN

• 1833 – 1855 HOMAN, Bernier Lucas, bouwer molen
• 1855 – 1870 HOMAN, Erven B.L. Homan, onverdeelde boedel (erft)
• 1870 – 1910 HOMAN, Geessien, weduwe J. Zegering (erft)
• 1910 – 1947 HOMAN, Wemelina, gehuwd met Elso Free (erft)
• 1947 – 1982 GREVING, Egbert (Ep), Gieten (koopt)
• 1982 – heden familie GREVING (erft)

MOLENAARSCHAP

• 1833 – 1840 …?
• 1840 – ? WEGGEMAN, Willem, molenaarsknecht
• 1846 – 1848 MOLEN, van der, Wolter Sebes
• 1848 – 1851 …?
• 1851 – 1857 VENEKAMP, Hendrik, molenaarsknecht
• 1876 – 1884 LUICHJES (Luchies, Luigies), Hendrik
• 1884 – 1889 …?
• 1889 – 1894 MEERTENS, Geert
• 1893 – 1894 PIT, Hendrik, molenaarsknecht
• 1894 – 1896 …?
• 1896 – 1897 BLOMBERG, Albert Johannes
• 1897 – 1899 SEUBRING, Jan
• 1897 – 1901 BLOMBERG-ZANDVOORT, Fennechien Geessiena (wed)
• 1908 – 1913 ESHUIS, Arend
• 1908 – 1909 EISING, Derk, molenaarsknecht
• 1909 – 1910 MELLIES, Pieter, molenaarsknecht
• 1910 – 1912 EVERTS, Henderikus, molenaarsknecht
• 1910 – 1925 REGIEN, Jan Roelof
• 1925 – 1932 …?
• 1932 – 1963 GREVING, Egbert
• 1935 – ? DREVEL, Hanno Klaas
• 1963 – 1988 GREVING, Wicher O.

De molen van Gieten was oorspronkelijk naamloos. In de volksmond werd vanaf de veertiger jaren gesproken van Grevings meul. In 1964 kreeg de molen, door een prijsvraag in het Nieuwsblad van het Noorden de naam Hazewind.

Sinds de laatste beroepsmolenaar Wicher O. Greving is gestopt, wordt de molen bemensd door vrijwillig molenaars van de stichting Mulders Aa en Hunze.

Meer info over de molen op www.aaenhunzemolens.nl

In 1793 werd de Franse Republikeinse kalender ingesteld in Nederland, en wel met terugwerkende kracht vanaf 22 september 1792, de datum waarop de Franse republiek was uitgeroepen.

Op 1 januari 1806 ging men weer verder met de Gregoriaanse kalender. Van 1806 tot 1810 was Napoleons broer Lodewijk Napoleon koning van het Koninkrijk Holland en hij schreef het gebruik van Oudhollandse namen voor de maanden wettelijk voor. Je komt ze in die periode ook tegen in verschillende wettelijke acten.

• JANUARI LOUWMAAND
• FEBRUARI SPROKKELMAAND
• MAART LENTEMAAND
• APRIL GRASMAAND
• MEI BLOEIMAAND
• JUNI ZOMERMAAND / WIEDEMAAND
• JULI HOOIMAAND
• AUGUSTUS OOGSTMAAND
• SEPT HERFSTMAAND
• OKTOBER WIJNMAAND
• NOVEMBER SLACHTMAAND
• DECEMBER WINTERMAAND

Toen in 1815 het koninkrijk der Nederlanden werd gevestigd, ging men weer over naar de benamingen uit het latijn, zoals wij die nu nog kennen.

Betovergrootmoeder Antje Ridderbüsch wordt op 28 december 1844 geëcht bij het huwelijk van haar ouders, Jobst Hinrich Ridderbüsch (Hindrik Ridderbos) en Tietje Venema. Precies één week daarvoor, op 21 december is zijzelf als Antje Venema in het huwelijk getreden met Reinder Roelofs Pool. Haar vader komt in haar huwelijkacte niet voor. Ze is daarin slechts het kind van haar moeder. Er zijn vier niet verwante getuigen die tekenen. Toch heeft ‘Heindrich Ridderbos’ in 1821 aangifte gedaan van de geboorte van zijn dochter, daarbij erkennend de vader te zijn. Ook de tweede andere kinderen van Hindrik en Tietje zijn op deze wijze aangegeven en geëcht bij het huwelijk in 1844. Armoede zal ten grondslag hebben gelegen aan het uitgestelde huwelijk; de ouders zijn niet in staat de akten te betalen en hebben een bewijs van onvermogen nodig om te trouwen.

Voor Antje heeft het uitgestelde huwelijk van haar ouders nog wel een staartje. Nadat haar eerste echtgenoot Reinder Roelofs Pool overlijdt, hertrouwt ze met Berend Poth. De registratie van dit huwelijk in 1858 gaat feilloos: die dag trouwt Antje RIDDERBUSCH. Maar… als Berend Poth in 1871 overlijdt, wordt in zijn overlijdensacte vermeld dat hij was gehuwd met Antje Venema.

En dan besluit Antje Ridderbusch, die niet kan schrijven, ten strijde te trekken tegen de overheid. Recht is recht. Op 20 januari 1882 wordt in Noorddijk een corrigerende acte ingeschreven: Antje heeft bij de arrondissementsrechtbank verzocht de naam Venema te wijzigen in Ridderbusch en haar verzoek wordt gehonoreerd. De acte wordt gewijzigd.

Bronnen:

Groninger Archieven, allegroningers.nl

Disclaimer: algemene gegevens overnemen is prima, maar dan wel met bronvermelding. Mijn verhalen mogen niet zomaar, zonder meer gekopieerd en elders gepubliceerd worden, dat mag alleen na voorafgaande schriftelijke toestemming.

De voetstappen van een aantal van mijn voorouders liggen in Vriescheloo en omstreken. Ik prijs mij gelukkig dat ik de afgelopen jaren een jaarlijkse tour de nostalgie heb kunnen maken met mijn moeder (81) en haar oom (!). Deze keer (2019) bezochten we onder andere de begraafplaatsen in Winschoten, Blijham en uiteraard Vriescheloo (spreek uit als “Vrieskeloo” of in het Gronings “Vraiskeloo”). Oudoom heeft zijn jeugd in Vriescheloo doorgebracht. Zo kon hij vertellen waar zich een knekelput moet bevinden, die ergens in de dertig jaren van de vorige eeuw is gedolven, toen de begraafplaats werd geruimd. De restanten van die voormalige begraafplaats – achter de ‘Witte Schoule” – zullen zich er nog in bevinden. En ja, er werd destijds op het plein gevoetbald met een schedel…

Op de begraafplaats van Vriescheloo stonden we even stil bij het graf van het destijds erg jonge broertje van oudoom. Slechts een jaar jonger dan hijzelf. Het kind is, al verstoppertje spelend, de weg op gerend en aangereden door een motorrijder. Hij was op slag dood. Wat een drama moet dat zijn geweest voor het gezin. Om nog maar te zwijgen van de brute pech, want hoeveel verkeer zal er helemaal zijn geweest, zo voor de oorlog?

Oudoom zit vol verhalen: dat op 10 mei 1940 Duitse soldaten door Vriescheloo marcheerden. Over de bombardementen door geallieerden, die zich jammerlijk vergisten in de Duitse grens en zo per ongeluk Bellingwolde bombardeerden en dat er wonder boven wonder heel weinig slachtoffers vielen. Over een drager die zich na elke begrafenis verkneukelde over de volgende: niet over de te verwachten dode, maar over het zakcentje dat kon worden bijverdiend en de borrel die werd geschonken. Andere tijden!

Het laatste doet me denken aan een krantenartikeltje dat ik onlangs tegenkwam over Vriescheloo. Op 20 januari 1891 zou er een ‘jeugdig’ meisje worden begraven. Toen de dragers met de kist aankwamen op het kerkhof, bleek het gedolven gat te klein te zijn en kon men de kist niet laten zakken. De haken werden aan de kant gelegd, en op dat moment viel eén van de dragers dood neer. De lijkwagen was inmiddels vertrokken maar werd teruggehaald en de onfortuinlijke man werd er mee naar zijn huis gebracht, een tiental meters van de begraafplaats verwijderd. Het krantenartikel besluit met “De toestand zijner vrouw, die aan het sterfhuis de nodige werkzaamheden verrichtte en haar man goed en wel had zien vertrekken, laat zich beter gevoelen dan beschrijven.” En zo is het!

Toelichting

De overleden man moet Jan Engelkens zijn geweest, dagloner, 58 jaar oud, (*19-6-1832 Vriescheloo, + 20-01-1891, Vriescheloo) zoon van Harm Engels Engelkens en Renske Boelems Heijens (landbouwers); echtgenoot van Diewerke Lammerts Kraak (* 17-04-1839 te Noordwolde gem. Bedum, + 01-04-1922 Vriescheloo). Zij hadden zeven kinderen. Diewerke hertrouwde in 1894 met Luitjen Harms Zwaneveld, bakker.

Over het begraven meisje durf ik geen definitieve uitspraak te doen, maar ik vermoed dat het één van deze drie betreft:

⦁ op 19 januari overleed de negenjarige Johanna de Wijk, maar zij zal niet al een dag later begraven zijn. Zij kan wel als een jeugdig meisje worden beschouwd;

⦁ op 17 januari stierf Geertruida Stroobosch, 17 maanden oud, dochter van Jan Strobosch en Jantje Mansens, dagloners te Vriescheloo;

⦁ op 15 januari overleed Haike Dijkhuis, 20 jaar, dienstmeid, dochter van Willem Dijkhuis en Hilke Kwak. Kan zij dan als een jeugdig meisje worden beschouwd?

Bronnen:

Krantenartikel: De Grondwet, 29-1-1891, via Delpher.nl; Personen: groninger archieven, via allegroningers.nl

28 oktober 2019, copyright Yinnar.nl

Voor genealogisch onderzoek hebben we tegenwoordig een geweldig hulpmiddel om ons onderzoek kleur te geven: de digitale kranten van toen, op de site Delpher.nl. Wanneer ik een familienaam heb onderzocht, zoek ik de naam -in allerlei variaties- vaak nog even na op Delpher en dan vind ik vaak gebeurtenissen die personen meer karakter geven. Zo verging het me ook bij de familie Ridderbüsch (Ridderbusch, Ridderbosch, Ridderbos), want behalve op familienieuws stuitte ik op een bijzonder bericht in de Telegraaf van 8 januari 1902, met als kop ‘Doodgehongerd’.

Een doodgehongerd jongetje van drie jaar oud was onderwerp van de raadscommissie van de openbare armenzorg in de stad Groningen. Op zich al gruwelijk genoeg, maar in dit geval was met het feit dat het de zoon van ene J. Ridderbusch betrof, mijn interesse gewekt. Ridderbüsch is de naam van mijn betovergrootmoeder, mijn veronderstellng dat het familie zou zijn bleek na onderzoek te kloppen.

Het was een schrijnend artikel: vader was los werkman en scheepsjager, en moeder was alcoholist. En wel zo erg, dat alle kleding en voeding die de kinderen werd toebedeeld, verkocht werd om te worden omgezet in sterke drank. Er wordt door de commissie een ethische discussie gevoerd of hier wel of niet onderstand verleend moet worden. De conclusie is nee. En waarom niet? De commissie was bang voor precedentwerking! In theorie hadden de ouders middelen om voor de kinderen te kunnen zorgen, zij maakten echter andere keuzes. De commissie vreesde nu dat ‘de bij de ouders voorkomende zucht om de zorg voor hunne kinderen op de gemeente af te wentelen’ andere armoedige gezinnen op ideeën zou brengen. De commissie tekende daarbij aan, dat de ouders in dit geval het ouderlijk gezag konden doen blijven gelden, met andere woorden, de ouders konden ten alle tijde op hun toestemming terugkomen en de kinderen terugvorderen. Verder beroept de commissie zich op de nieuwe kinderwetten die wel al zijn aangenomen, maar nog niet ingevoerd. Openbare armenzorg zal na invoering op wettelijke grondslag gebaseerd zijn, en ingrijpen zal tot gewenst resultaat kunnen leiden. (De kinderwetten traden uiteindelijk op 1 december 1905 in werking.)

Voor het gezin Ridderbusch eindigt het tragisch: uit een ooggetuigenverslag van 13 december 1901 van dr. H. Kremer blijkt dat de drie kinderen in het gezin, resp. 6, 4 en 3 jaar oud, dermate verwaarloosd zijn dat het elke voorstelling te boven gaat. Hij meldt ‘nog nooit zoiets te hebben gezien’. De wijkzuster blijkt het gezin al drie jaar in het oog te houden en heeft de dokter meegevraagd. De kinderen liggen op vodden, naakt of bedekt met oude zakken en vertonen tekenen van chronisch hongerlijden, ze zijn mager, hebben open tenen en dikke voeten en meer. Op 19 december 1901 worden de kinderen op zijn advies opgenomen in daartoe geëigende verpleeginstellingen, voor rekening van de gemeente. Voor Gabe, het jongste kind is dat te laat. Op 21 december 1901 sterft hij de hongerdood. Uit voornoemde gegevens, naam en leeftijden van de kinderen, kon ik in mijn genealogische bestand vaststellen dat Gabe’s vader Joost Ridderbusch was, een oom van mijn betovergrootmoeder Antje. Joost was ten tijde van dit gebeuren getrouwd met Frouwke Westerdiep. Maar zij was zijn tweede vrouw, en met zijn eerste vrouw Roelfien Niemeijer had Joost ook een gezin gehad, ze woonden toen in Anloo. Roelfien stierf en voor zo ver ik kan nagaan bleven hun beide kinderen in Anloo. Ik kom ze later tegen als respectievelijk dienaar van politie (Aaldrik) en landbouwer (Hendrik). De twee overlevende kinderen van Joost en Frouwke, Albert en Wietke blijken resp. in Amsterdam en Den Haag terecht te zijn gekomen, waar zij in de zestiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw stierven.

Terug naar de commissie, waar nog werd gebakkeleid over schuld: het verslag van de dokter werd pas enige dagen na vaststelling door de commies (ambtenaar) ter kennis van de commissie gebracht en de dokter had niet tegen de vertraging geprotesteerd, hetgeen deed veronderstellen dat er geen onmiddellijk levensgevaar dreigde. Voorts had de commies het idee dat de commissie onder geen enkele omstandigheid bereid was in te grijpen. Kortom: the blamegame en imagoschade. De wereld is niet zoveel veranderd….

Naar stamreeks Gabe Ridderbüsch

Bronnen:

• Delpher.nl

• Archieven.nl

• Allegroningers.nl

• Alledrenten.nl

• Rijksarchief Groningen

• Rijksarchief Drenthe

• Meer over de invoering van de kinderwetten 1901: https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6987/de-invoering-van-de-kinderwetten-in-1901.html

• www.archieven.nl : Raadscommissie voor de Openbare Armenzorg, 1898 – In zijn vergadering van 23 april 1898 gaf de gemeenteraad uiting aan zijn verlangen naar een nieuwe regeling van de Openbare Onderstand. Aanleiding hiertoe waren waarschijnlijk onregelmatigheden in het beheer van de toenmalige Boekhouder. Op 16 juni 1898 werd ingesteld de Raadscommissie voor de Openbare Armenzorg.

• Werkgebied: gemeente Groningen. Op 21 januari 1899 besloot de gemeenteraad over te gaan tot de instelling van een bureau voor de Openbare Armenzorg

• Functies, activiteiten: De raadscommissie voor de Openbare Armenzorg had als taak het College van Burgemeester en Wethouders bij te staan in de Openbare Armenzorg en hield tevens toezicht op de werkzaamheden van het bureau voor de Openbare Armenzorg

• Archieftoegang(en): 1442 Openbare armenzorg in de gemeente Groningen, 1827 – 1930

Meer over het tragische bestaan van Gabe Ridderbüsch leest u hier.

Generatie V

Gabe Ridderbusch, zn. van Joost Ridderbüsch en Frouwke Westerdiep, geb. op 4 aug 1898 te Groningen, ovl. (3 jaar oud) op 21 dec 1901 te Groningen.

Generatie IV

Joost Ridderbusch, geb. op 7 nov 1856 te Westerbroek, arbeider te Anloo, Schildwolde en Groningen, ovl. (65 jaar oud) op 19 mrt 1922 te Groningen, tr. (resp. 27 en 24 jaar oud) (1) op 12 jan 1884 te Haren met Roelfien Niemeijer, dr. van Aaldert Niemeijer en Aaffien Poppes, geb. op 16 dec 1859 te Anloo, ovl. (33 jaar oud) op 3 sep 1893 te Anloo,

tr. (resp. 38 en 39 jaar oud) (2) op 14 apr 1895 te Groningen met

Frouwke Westerdiep, dr. van Albert Westerdiep en Hinderkien Edens, geb. op 12 mrt 1856 te Groningen, ovl. (65 jaar oud) op 3 mrt 1922 te Groningen.

Generatie III

Hendrik Ridderbusch, geb. op 24 jul 1831 te Westerbroek, arbeider, 5 jaar leger, boerenknecht, dagloner te Westerbroek, ovl. (50 jaar oud) op 9 sep 1881 te Westerbroek, otr. te Hoogezand, tr. (resp. 24 en ongeveer 24 jaar oud) (Burgerlijke Stand) op 12 jul 1856 te Hoogezand met

Wietske van der Dijk, dr. van Joost Derks van der Dijk en Jantje Hindriks Hollander, geb. 14 jan 1831te Westerbroek, ovl. (56 jaar oud) op 12 okt 1888 te Westerbroek.

Generatie II

Jobst Hinrich (Hindrik) Ridderbusch (Ridderbos), geb. op 29 dec 1792 te Westorf, Lippe-Detmold [Duitsland], ged. op 1 jan 1793 te Hohenhausen, Lippe-Detmold [Duitsland], boerenknecht, arbeider en dagloner te Scharmer en Westerbroek,ovl. (64 jaar oud) op 25 mei 1857 te Scharmer, tr. (resp. 51 en ongeveer 47 jaar oud, relatie gestart rond 1821) (Burgerlijke Stand) op 28 dec 1844 te Slochteren met

Tijtje (Tetje, Tietje, Tijdje) Venema, dr. van Jacob Berends Venema en Lammegijn Berents, geb. te Scharmer, ged. op 9 jul 1797 te Scharmer, arbeidster te Westerbroek, arbeidster en dagloonersche te Scharmer, ovl. (ongeveer 61 jaar oud) op 17 sep 1858 te Scharmer.

Generatie I

Jobst Hinrich Ridderbüsch, geb. voor 1765, ovl. (ongeveer 79 jaar oud) voor 1844, kerk.huw. (minstens 19 jaar oud) op 14 mrt 1784 te Hohenhausen, Lippe-Detmold [Duitsland] met

Anna Catharina, ovl. voor 1844, relatie (1) met N.N.

Een overzicht van handige links bij het transcriberen van oude documenten:

“Zij is overleden en mijn moeder, haar schoonzuster, heeft toen haar begrafenis nog betaald. Ze is begraven in Harkstede.”

Dat vertelde mijn opa mij ooit over zijn tante, Janna Bakker, de zus van zijn vader. Dat was alles wat ik wist van deze Janna. Ik veronderstelde op basis van opa’s opmerking dat ze arm en nooit getrouwd zou zijn geweest, want waarom zou mijn overgrootmoeder anders de begrafenis hebben moeten betalen? Makes no sense. Dacht ik.

Maar zoals gebruikelijk in de genealogie: aannames zijn geen feiten. Volgens opa zou zijn tante Janna begraven zijn in Harkstede, de rij en de vorm van het graf waren bekend. Jaren geleden heb ik het kerkhof een paar keer afgestruind, op zoek naar het graf, maar vond het niet. Dus dat was dat. Dacht ik.

Want een klein onderzoekje leerde dat tante Janna helemaal geen vrijgezel was! Tante Janna bleek een gezin gehad te hebben. Twee dochters had zij, die beide naar haar moeder, Tjakien Eppes Mulder, zijn vernoemd. Twee meisjes, die nadat hun moeder was overleden een stiefmoeder en twee halfzusjes kregen. En nooit heb ik dit in de familie horen noemen…

Janna trouwde op 27-jarige leeftijd met de grofsmid Jan Bultena, een weduwnaar die tien jaar ouder was dan zij. Uit zijn eerste huwelijk met Francina Buiskool, dat ruim acht jaar duurde, had Jan Bultena geen kinderen, voor zover ik heb kunnen nagaan. Op 31 mei 1884 trouwden Jan en Janna in Slochteren. Janna was tot dan werkzaam als dienstmeid, Jan was machinist. Het stel verhuisde naar Zuidwolde, waar op 10 maart 1885 dochter Frouwina Tjakiena werd geboren. Jan’s beroep was inmiddels machinist. Op een houtzaagmolen misschien? Zijn getuige is Johannes Strabbing, 34 jaar oud en houtzaagmolenaarsknecht, de andere getuige is veldwachter Renier Francis van der Goor. Frouwina is nooit getrouwd en op 94-jarige leeftijd gestorven in Kollum. De tweede dochter werd geboren over de provinciegrens, in Boijl (Weststellingwerf, Friesland). Zij kreeg de welluidende namen Tjakiena Frouwina. Niet fantasievol, wel eerlijk verdeeld voor wat betreft vernoemingen. Tjakiena trouwde met Egbert Krikke en stierf op 58-jarige leeftijd in Bussum. Janna Bultena-Bakker zag haar dochtertjes niet groot worden. Op 7 oktober 1891 stierf ze in Deinum, Friesland. Haar stoffelijk overschot moet dus zijn teruggehaald of teruggebracht naar Harkstede in de gemeente Slochteren. Haar broer Jan leefde toen nog en was getrouwd met Antje Poth (zij waren de ouders van mijn opa). Het lijkt me logisch dat dit echtpaar, sámen, de terugkeer van Janna heeft betaald en/of geregeld. Jan stierf echter in 1906, toen zijn zoontje Jan slechts drie jaar oud was, en zo bleef alleen Antje over om de historie door te vertellen aan kleine Jan. Misschien lag het toch net even anders en heeft Antje het niet [alleen] betaald…

Om het verhaal nog even af te maken: weduwnaar Jan Bultena trouwde voor de derde keer. Op 23 december 1893 trad hij in Leeuwarden in het huwelijk met Antje Zorn. Jan was 46 jaar oud, Antje slechts 28. Beiden waren woonachtig in Deinum. Antje was een natuurlijk kind van Pietje Tromp, geboren in Leeuwarden op 12 juni 1865, en werd bij het huwelijk van haar moeder met Antoon Lenard Lodewijk Zorn te Maastricht op 8 januari 1868 gewettigd. Jan Bultena kreeg met Antje ook twee dochters: Petronella Anthonia Leonarda, geboren in 1894 in Deinum en Anna Hermanna, geboren in 1898. Petronella was van 1924 tot 1955 werkzaam in het Klaarkampster Weeshuis in Franeker en overleed, ongehuwd, in 1980 in Leeuwarden op 85-jarige leeftijd. Anna Hermanna trouwde in 1925 met Pieter Bron en overleed in 1981 in Leeuwarden, 82 jaar oud.

Ik heb geen kleinkinderen van Jan Bultena kunnen vinden: volgens mij kreeg geen van zijn dochters kinderen. Toch staat er in de overlijdensadvertentie van Antje Zorn een algemene ondertekening van kleinkinderen en achterkleinkinderen. Zie ik iets over het hoofd of is de advertentie verkeerd gezet? Mijn zoektocht is nog niet ten einde. Denk ik.

Bij onderzoek naar Heerke Boeles Veenema trof ik een uitreksel van een doopregister in Bonda, Oostfriesland, Duitsland aan. Het betrof Geertruida Jakobus van der Vegt. Zij trouwde op 17 december 1818 in Hoogezand met voornoemde Heerke. In haar doopceel stond dat ze de dochter was van Jakobus Andries van der Vegt, wonend op de zaagmolen te Bonda. Aangezien ik me als vrijwilliger bezig houd met molens, was mijn nieuwsgierigheid getriggerd en was ik weer een avondje kwijt met een onderzoekje. Jakobus was vrij mobiel: zelf afkomstig uit Amsterdam, trouwde hij in Groningen, kreeg kinderen in vier verschillende plaatsen en stierf uiteindelijk in Foxhol.

Meer over zaagmuldersknecht Jacobus:

Jakobus Andries (Jacobus) Andreas van der Vegt, geb. circa 1761 te Amsterdam, woont op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland] (op de zaagmolen onder Bonda), zaagmuldersknecht op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland], woont in 1802 te Winschoten, woont in 1807 te Kropswolde, is zaagmuldersknecht op 21 feb 1824 te Foxhol, ovl. (ongeveer 63 jaar oud) op 21 feb 1824 te Foxhol, huis letter B, no.3. tr. te Groningen, kerk.huw. (ongeveer 27 jaar oud) op 20 mei 1788 te Groningen met Anna Berends van Dellen (Delden), gedoopt op 11 augustus 1765 te Zuidwolde, dochter van Berend van Delden (Delmans) (timmerman) en Geertruida Lukas Molenberg, overleden te Scharmer op 10 september 1850,

Uit dit huwelijk:

1. Geertruida Jakobus, geb. op 30 jan 1797 te Bunde [Duitsland], ged. op 5 feb 1797 te Bunde [Duitsland], ovl. (49 jaar oud) op 5 jun 1846 te Westerbroek, tr. met Heerke Boeles Veenema, zn. van Boele Heerkes en Grietje Warners.

2. Andries Jacobus, geb. op 27 jul 1802 te Winschoten, ged. op 1 aug 1802 te Winschoten, schoolonderwijzer, ovl. (79 jaar oud) op 18 jun 1882 te Den Andel.

3. Berend Jakobus, geb. op 29 jun 1807 te Kropswolde, ged. op 5 jul 1807 te Kropswolde, ovl. (hoogstens 16 jaar oud) voor 1824.

4. Sofia Jacobus, ged. op 25 dec 1793 te Groningen, ovl. (ongeveer 81 jaar oud) op 31 jul 1875 te Scharmer.

Over de zaagmolen in Bunde heb ik nog niets kunnen vinden, maar mogelijk stond deze Sägemühle in de Charlottenpolder (westelijk van Bunde, bij Wymeer).

Wel staat er op de database van verdwenen molens meer informatie over de zaagmolen ‘De Goede Hoop’ in Foxhol.

Foto molen : Identificatienummer NL-GnGRA_1986_22408

Bronnen:

• Rijksarchief Groningen, beeldbank Groningen
• Geografische aanduiding Midden-Groningen, Foxhol
• Beschrijving De uitmonding van het Foxholsterdiep (Kattegat) in het Winschoterdiep. Links de houtzaagmolen van Heller, rechts de niet meer aanwezige brug en geheel rechts het tolhek Datum 1910-1915 Annotatie Fotografische reproductie van prentbriefkaart Bron 1986_22408.jpg

• Uittreksel doopinschrijving (Huwelijksbijlagen Hoogezand, nr. 18, 1818, via Familysearch.com)