Edzart Reints, ged. op 25 februari 1720 te Meeden, zoon van Reint Edzarts, ged. op 20 maart 1695 te Meeden,  ovl. (hoogstens 86 jaar oud) voor 1782, en Christina Jacobi (Jacobus), geen doop gevonden, doch waarschijnlijk voor 1700, begr. op 28 januari 1782 te Meeden. 

Edzard Reints wordt vier keer weduwnaar, uit zijn vijfde huwelijk blijft een weduwe achter. 

1) T. 08-02-1756 te Noordbroek, Edzert Reijnts van Meeden en Tjaakjen Edes van Noordbroek; 

HC 12-03-1756 Meeden, met Tjake Edes, zuster Aaltje Edes, Aapke en Simon Hindriks, neven; voor hem Reint Edzers en Christina Jacobi, ouders, Jacobus, Jantje, Engel en Fokje Reints, zusters, Wilhelmus Jacobus, oom, Maria Jacobi, tante, Anna Margaretha Jacobus, tante, Jan Edzers, halve oom. 

Tjake Edes overleed op 04-04-1764, B. Meeden, overledene Edzart Reints vrouw,

2)  T. 08-08-1764 Zuidbroek en Muntendam: Edzard Reints van Muntendam en Martjen Gerrits van Veendam, T. 12-08-1764 Veendam. Martjen is overleden op 30-04-1766, B. Meeden, Edzart Reints vrouw Matte.

k. N.n., overleden op 26-04-1766, niet gedoopt. Vader Edzart Reints.

3) T.. 03-10-1766  Zuidbroek en Muntendam, Edzard Reints van Muntendam en Geertjen Geerts van Noordbroek, attestatie op 21 oktober. 

R.  04-10-1766 Meeden Edzert Reints van Meeden x  Geertje Jans, geboren te Noordbroek, van Stootshorn

HC 24-10-1766 Meeden Edzart Reints x Geertje Jans, bruid: Harm Cornelis, halve neef, bruidegom: Jacobus Reinds – broer, Albert Harms zwager, Fokje Reinds,  zuster.

k. Reind Edzards,  geboren 21-04-1767 te Muntendam, d. 03-05-1767 te Zuidbroek en Muntendam, zv Edzard Reints en Geertjen Geerts.

k. NN. begraafakte Meeden, Reint Edzers Stobbes* kraamkindje overleden, op 08-10-1770  (* naar mijn mening is dit een foute notering en zou het Edzard Reints Stobbe betreffen)

Edzart Reints Stobbes vrouw Geertjen overleden, Meeden, 30 november 1773, overlijdensboek.

4) T. 12-03-1774  Meeden, Edzert Reints van Meeden en Aafke Jans van Westerlee, dv Jan Jacobs en Rixte Luppes.  Aafke is overleden in Meeden op 21-02-1777, overleden in het kraambed, met haar kindje, relatie van Edzart Reints Stobbe, Stibbe, Stubbe, (sic. Achter Edzart Reints is drie keer een familienaam geschreven)

5) T. huwelijk? (niet gevonden) met Grietje Willems. Zij wordt als stiefmoeder genoemd in -en is ook aanwezig bij- het HC van Reind Edzers met Trijntje Hindriks, dd 22-06-1800, Veendam. Ook is er sprake van een weduwe bij het overlijden van Edzard Reints. 

Edzard Reints is overleden op 01-03-1807 te Meeden.

‘Op de 3e maart is aangegeven het overlijden van Edzart Reints oud ca 84 jaren, gewoond hebbende in Muntendam, onder het gilde van Duirtkenakker (= Duurkenakker), gehuwd geweest, nalatende zijn weduwe en en meerderjarige zoon uit vorig huwelijk, overleden op 1 maart.’ (Aangegeven lijken 1806-1811, archiefnummer 124, Doop-, trouw- en begraafboeken enz. in de provincie Groningen, inventarisnummer 279, blad 6, Meeden.)

Zoon Reint neemt als familienaam Bos aan, ook geregistreerd als Bosch.

R. = Registratie
T. = Trouwen
B. = Begraven
HC = Huwelijks Contract
Bron: 
Rijksarchieven Groningen, allegroningers.nl
lidmatengroningen.nl
Familysearch.com acten

Onlangs had ik een aardige puzzel. Een Harm Sebes komt voor in verscheidene akten in Blijham. Voor mij was het even puzzelen hoe hij gelieerd was aan een familie Luppes/Engels. Volgens mij zit het zo:

1. Sebo / Sebe x vermoedelijk Diewer / Dewer:

   1. k. Gert Sebes * 1600 x  Frouwe Roelfs, Frouwe * 1605 
   2. k. Harmen Sebes  aka Herman Sebes, x Doe
   3. k. Haike Sebes x Alke Harmens, k. Diewer Haikes x Gerdt Alefs (smit)
   4. k. Hille Seben x Ocko Bolens, k.  Aeilko, d. 18-05-1623 Blijham
   5. k. Haeijko Sebens x 1) 02-09-1622 Haeijke Edtzens, bg: Jan Peters, oom en voormond, Gerdt Sebens, broer, Peter Sebens, broer, Ocko Bolens, zwager, Hanne Jans, tr. 2) Alke Barkelagen, 25-06-1626 Blijham. kk. Sebe Haikes 11-08-1639
   6. k. Peter Sebens x Eelste  Alerts (Alerts en Doe gewezen ehelieden dochter, genoemd wordt haar zalige vader Alert Johans, Harmen Sebes geh. met Doe) 

N.B. de naam Alert kan ook als Ooldert of Olert voorkomen.

1.a. Gert Sebes, Gertt Sebes * 1600 x Frouwe Roelfs, Frouwe * 1605 

1. k. Dewer Geerts? HC met Enne Auties
2. k. Luppe Geerts  D. Blijham 16-01-1625
3. K. Trijne Geerts x Jan Wubbes (er is een Berend Roelfs, oom)
4. k. Geertruit Geerts x Hindrik Meinders? 
5. k. Anne Geerts x Heere Edzarts (voor bruid moeder tekent Frouwe Roelfs, stiefvader, Harmen Sebes, Jan Wubbes, Haike Sebes)
6. k. Sebo Geerts x Bauwe Alers, 
7. k. Louwe Geerts? HC met Claes Jacobs

Weduwe Frouwe Roelfs, ook Frouwe Luppes hertrouwt met Luppe Alerts/Alers 

Roelf:

1. k. Frouwe Roelfs x 1.a.) Gert Sebes, x 2) Luppe Alerts 
2. k. Berent Roelfs

1.b. Harmen Sebes is de broer van Gert Sebes, die was getrouwd met Harmens zuster Frouwe Roelfs. Frouwe hertrouwt met Luppe Alerts. Gert Sebes’ zoon Sebo Geerts trouwt met een zus van Luppe Alerts, Bauwe Luppes.

Herman Sebes (Harmen Sebes) x Engell :

1. k. Hermannus Harmens d. 13-02-1625, Blijham
2. k. Swaantie Harmens x Wiltjo Broers, x 13-04-1641 Blijham
3. k. Sebe Harmens
4. k. Boele Harmens x Nantje Broers (aanwezig voor hem: Harmen Sebes, vader, Berent Roelfs, oom, Phebo Hemmes, zwager; Luppe Boeles, Sijnko Boeles

Harmen Sebes x 2) Doe nn

Harmen Sebes x 3)  Fosse Reiners

Alert was gehuwd met nn: 

1. k. Luppe Alerts, kk, Doe Luppes, Melle Luppes
2. k. Jan Alerts
3. k. Bauwe Alers x 1.a.5.) Sebo Geerts 1631 (genoemd zijn overleden vader en haar moeder met Jan Alerts en Luppe Alerts broers, ook ondertekening van Haike Sebes, Oomke Aises, Hindrik Jans, voor hem: Frouwe Roelfs, Luppe Alerts, Harmen Sebes, Berent Roelfs, Jan Abels

Bron:

Groninger archieven: allegroningers.nl

Familysearch: kerspelzegels Westerwolde

Na dertig jaar toch nog een generatie kunnen toevoegen, aan een lijn waarvan je dacht: “Dat wordt nooit meer iets…”. Het overkwam me dit weekend (jan. 2024) met voorvader Harmannus Harms Benten en voormoeder Anna Alberts. Op een bekende genealogie-site wordt aan Harmannus een ouderpaar¹ toegekend dat mijns inziens niet kon kloppen en dat begon te wringen. In dit blog geef ik een inkijkje in de zoektocht naar de juiste ouders en tegelijkertijd is het voor mij een gelegenheid om de zaken even te ordenen.

Voorvader Harmannus Harms Benten² uit Martenshoek was getrouwd met Anna Alberts, eveneens uit Martenshoek, maar geboren in Borgercompagnie. Ze trouwden in Kleinemeer in de Rooms Katholieke kerk en het huwelijk werd in de kerkelijke gemeente van Hoogezand bevestigd op 28 februari 1772.

Uit het huwelijk werd een zevental kinderen geboren, voor zover ik heb kunnen vinden:

• 1. Margarita Harmannus Benten, ged. op 9 mei 1773 te Kleinemeer, ovl. (hoogstens 11 jaar oud) voor 1785;
• 2. Harmannus Petrus (Binten) Benten, geb. te Martenshoek, ged. op 14 mei 1776 te Kleinemeer, ovl. ( 01-10-1811 te ongeveer 35 jaar oud) op 1 oktober 1811 te Windeweer en Lula, tr. met Anna Berends;
• 3. Albertus Harmannus Benten, Albert, dp. 13-01-1779 Kleinemeer, geb. te Martenshoek, ovl. (ongeveer 69 jaar oud) op 30 januari 1848 te Foxhol X Grietje Harms Plasker;
• 4. Joannes Harmannus Bentum, ged. op 6 september 1781 te Kleinemeer, geb. te Martenshoek, Hoogezand, ovl als Jan Harmannus Benten (scheepstimmerknegt) op 23-10-1814 x Jantje Pieters;
• 5. Margarita Harmannus Benten, ged. op 16 april 1785 te Kleinemeer, Grietje x Gerrit Herms ter Veer van Borgercompagnie;
• 6. Catharina Harmannus Binten, ged. op 27 november 1787 te Kleinemeer, geb. te Martenshoek, Trijntje x Jan Hermannes ter Veer van Borgercompagnie;
• 7. Petrus Harmannus, ged. op 23 juli 1790 te Kleinemeer, geb. te Martenshoek. Vermoedelijk jong gestorven.

Ik besloot Harmannus even te laten rusten en te beginnen met Anna Alberts. Bij haar vond ik al gauw een andere mogelijkheid, op basis van een huwelijkscontract waarbij Anna als zuster, samen met haar echtgenoot Hermannus Bentum aanwezig was. Zij bleek een dochter van Albert Jans en Trijntje Caspers te zijn. De nazaten van deze lijn kregen de familienaam Teuben, een vrij algemene naam in de omgeving van Martenshoek en Hoogezand.

Daarmee bleef voor de ouders van Harmannus dus over: Harmen en Grietje (op alle mogelijke schrijfwijzen). Ze bleven voor mij echter onvindbaar. Er was nog één naam die ik niet had meegenomen: Petrus (Pieter). Het tweede kind en het zevende kind in het huwelijk heetten respectievelijk Harmannus Petrus en Petrus Harmannus. Dat betekende dat er vermoedelijk nog een grootvader Pieter of Petrus was. Ik ging vervolgens alle doopgetuigen met patroniem Harms langs en probeerde hun gezinnen uit te zoeken. En daar kwam één bijzondere getuige naar voren, zowel bij dopen als in huwelijkscontracten, waar hij als vader werd vermeld: Harm Pieters! De ouders moeten dus zijn Harm Pieters x Grietje ..? En daar liep ik weer vast. Ik zat nog een beetje vast in de gedachte dat het een Grietje Jans zou moeten zijn. Maar ja, zo’n echtpaar was niet te vinden, in ieder geval niet passend bij mijn Harmannus. En toen kwam er een klein Eureka-momentje. Ergens in een huwelijkscontract had ik een afwijkende schrijfwijze gezien van Harmannus Harms. Hij was daar namelijk als oudste broer aanwezig onder de naam Harmannus Lucas Harms. Zou Grietje een dochter van een Lucas kunnen zijn?

Ik had ondertussen wel gezocht naar vader Harm Pieters. En ik vond een kerkelijk huwelijk in Scharmer, op 10 mei 1722 Harm Pieters Benten, van Laen, Westfalen (Lohn) en Hilje Tiddes. Familienaam Benten èn in Scharmer, dat om de hoek ligt bij Foxhol, Martenshoek en Hoogezand, waar de familie Benthem woonde. Dat moest toch wel haast… toch?

Maar ja. Hilje is geen Grietje. En een Hilje kwam niet voor in de vernoemingen. Toch is het zeer waarschijnlijk dat haar weduwnaar als Harmen Pieters, van Loen (=Lohn) in Munster, hertrouwt in Groningen op 16 juli 1729 met Grietjen Lucas uit Bochum in Lingen. Zij wordt vertegenwoordigd door Jurrien Veldtman, daartoe verzocht. Het huwelijk vindt plaats met ‘belastinge op ‘t Hoge zand’ (Hoogezand). Grietje Lucas vind ik nog één keer terug, als ze is bediend met de laatste sacramenten in Sappemeer op 5 maart 1775, aangetekend in de Rooms Katholieke parochie Kleinemeer. Alhoewel ik geen dopen vond, heb ik wel vier kinderen uit dit huwelijk kunnen traceren: 

1. Anna Harms x Luigien Willems
2. Joanna Harms x Jan Daniels Wachter(s)
3. Harmannus Lucas Harms (Harmannus Benten) x Anna Alberts  
4. Pieter Harms x Aaltjen Derks

• Geraadpleegde bronnen:
• https://historischarchief.midden-groningen.nl/
• https://www.allegroningers.nl/
• https://www.familysearch.org/nl/, court records, church records
• https://wiewaswie.nl/

Voetnoten:

^{BEKENTMAAKINGEN.. “Groninger courant”. Groningen, 18-12-1787, p. 2. 1}

In december van 1787 wordt een verkoop van een buitenverblijf aangekondigd die plaats zal vinden in de herberg van de weduwe Planter in Hoogezand. Ook in de jaren erna wordt de locatie van deze weduwe regelmatig genoemd als plaats van verkopingen van onroerend goed. Wie was deze weduwe en hoe kwam ze aan de herberg?

In één van de advertenties is een initiaal toegevoegd: de weduwe G. Planter. Dat maakt dat de zoektocht al iets gerichter kan worden uitgevoerd. Zoekend op de achternaam Planter landen we dan al snel bij Geert Berends Planter², die op 10 januari 1785 een huwelijkscontract sluit met Jantje Tomas. Voor Geert zijn aanwezig: Meike Alberts³, weduwe Albert Jans, volle moeij en Geesje Geerts⁴, volle moeij, gehuwd met Pieter Pieters Weijer. Jantje Tomas wordt vergezeld door haar schoonzoon Evert Cornellis Borst, echtgenoot van haar dochter Aaltje ter Spil, eveneens aanwezig, haar zoon Bronne ter Spil, en drie voorstanders over haar minderjarige kinderen bij Hiskias de Jonge (waaronder schoonzoon Evert). Dit contract⁵ biedt genoeg aanknopingspunten om verder te zoeken en we kunnen ervan uitgaan dat Jantje dus voor de derde keer trouwt.

Zoekend op Jantje Tomas en achternaam Planter is haar overlijdensakte al snel gevonden: op 15 oktober 1814 is het overlijden geregistreerd van Jantje Thomas, leeftijd 82 jaar (ergo geboren rond 1732), overleden op 13 januari 1814 te Hoogezand, overleden echtgenoot Geert Berends Planter, in het huis 40, letter B, aangifte door Conraad Smith, 58, leerlooiersknecht, en Frederik Ewolds, 32, verver en glazenmaker, naburen te Hoogezand. Nu we haar vermoedelijke geboortejaar kennen, moet de doop ook vrij makkelijk te vinden zijn.

In de Kerkelijke gemeente Kropswolde is op 04-04-1723 een registratie van het huwelijk van Tomas Jans van Kropswolde en Aeltien Jans van Kropswolde, (lidmaten 11-03-1729 Kropswolde: Lidmaat Tomas Jans en Aeltien Jans, Echtel.; in november 1753, Kropswolde, “In Wolde Lidmaat Tomas Jansen en zijn Vrouw Aaltien”) en zij laten de volgende kinderen dopen:

• d. Geessien, 22-10-1724 Kropswolde
• d. Hillechien, 23-02-1727 Kropswolde
• d. Jantien, 15-04-1731 Kropswolde
• d. Elsien, 17-01-1734 Kropswolde, overleden op 12-02-1734 te Kropswolde.
• d. Tijbechien, 26-01-1738 Kropswolde, vader Tomas Jans
• d. Aeltien, 03-03-1743 Kropswolde, overleden op 12-11-1743 te Kropswolde, vader diaken.
• d. Aeltien, 27-04-1746 Kropswolde

Daar hebben we dan onze weduwe Planter. Maar eerst was ze nog weduwe de Jonge en daarvoor weduwe ter Spil. Het huwelijk tussen Hiskias Jans van Nieuwolda en Jantje Thomas van Kropswolde, weduwe van J. ter Spil, werd op 21 december 1766, in de kerkelijke gemeente Hoogezand, geregistreerd. Hiskias is geboren op geboren 31 maart 1740 in Nieuwolda, als zoon van Jan Hanssen en Anje Jans, aldaar gedoopt op 03 april 1740. In 1771 is Hiskias de Jonge herbergier in Hoogezand. Op 29 augustus 1780 is er nog een advertentie ‘ten huize van Hiskias de Jonge’op 29-08-1780, de advertentie van de volgende verkoping op 13 december 1782 is ten huize van de weduwe Hiskias de Jonge. Hiskias is dus in de periode daartussen overleden. Kinderen uit dit huwelijk:

• k. Jan Hiskias de Jonge, dp. 17-05-1767 Hoogezand, overleden op 02-08-1832 te Hoogezand.
• k. Thomas de Jonge geboren 27-10-1769 te Hoogezand, dp.03-12-1769 Hoogezand, overleden op 05-06-1844 te Groningen.
• k. Annigjen, geboren 17-09-1775 te Hoogezand, dp. 24-09-1775, waarschijnlijk overleden voor 1811.

We hebben nu dus vastgesteld dat Hiskias tussen 29 juli 1780 en 13 december 1782 is overleden, en dat hij herbergier was. Jantje, de weduwe de Jonge zet het bedrijf voort. Maar hoe kwamen Hiskias en Jantje aan de herberg? We zoeken verder, naar het eerste huwelijk van Jantje en dat vinden we in Hoogezand.

In bovengenoemde advertentie is sprake van een Wed. ter Spil op ‘t Hogezant. Deze weduwe, Jantje Jans, dreef de herberg van haar overleden man Hugo Adolfs ter Spil. Hun zoon Jan, gedoopt in Engelbert op 25 december 1717, trouwt op 23 april 1758 in de kerkelijke gemeente Hoogezand met Jantje Tomas. Jan is een zoon van Hugo Adolf en Jantjen Jans. Jan ter Spil (41) en Jantje Tomas (25) krijgen twee kinderen:

• k. Aaltje Jans ter Spil,  dp. 05-11-1758, Hoogezand x Evert Cornelis Borst. Hun zoon, Cornelis Everts Borst, wordt later burgemeester van Hoogezand, tussen 1816 en 1840.
• k. Bronne Jans ter Spil, dp,  23-03-1761, Hoogezand, trouwt met Elisabeth Boelmans, logementhouder in Groningen, overleden op 09-11-1845 te Groningen.

Jan Ter Spil is eerder gehuwd geweest met Gesina Stenhuis en heeft met haar maar liefst tien kinderen⁶. Dochter Hendrica (Henrica) wordt later als halfzuster genoemd in het huwelijkscontract van Thomas de Jonge, Jantje Tomas’ zoon uit het tweede huwelijk). Jan Ter Spil en Gesina Stenhuis trouwden op 6 juni 1740 in Hoogezand. Met de geboorte van het tiende kind is het huwelijk voorbij: vermoedelijk is Gesina Stenhuijs gestorven na de geboorte van dit dochtertje, dat vervolgens naar haar vernoemd werd. Jan ter Spil is met een grote kinderschare achtergebleven. Zou Jantje, 25 jaar oud, hebben geweten waaraan ze begon? Of zouden ze met elkaar gered zijn? Zes maanden na het huwelijk werd hun eerste kindje geboren. Jan Ter Spil is overleden voor december 1766.

Jan ter Spil was collector en had een herberg, zoals blijkt uit een advertentie in de Opregte Groninger Courant van 1749.⁷ Ze bieden daarin hun ‘wel ter nering staande behuizing’, die tegenover het verlaat staat aan. De verkoop vindt plaats ten huijze van de de weduwe Hugo ter Spil.

In de Groninger Courant is in 1762 de volgende advertentie geplaatst: De Procureur J. Soenvelt in qualité zal op Vrijdag den 23 Julij 1762 des s avonts om 5 uur, ten huize van monsigneur R. Groeneman in de Vonk buijten t Kleijne Poortje bij Groningen, presenteren te Verkopen een Huis, zijnde een Herberge, staande op t Hogezant, daar het Oldamster Wapen uijthangt, voorzien met verscheijden Vertrekken, Schuur, Pomp en Regenwaters Bak, met deszelfs Heemstede Hof en twee Koe Weyden, wordende bij Jan ter Spil en vrouw gebruijkt voor 75 gl. jaarlijks , doende jaarlijks an de Stad tot Lanthuure 3 gl-2 st-4 ct.⁸

Jan ter Spil en vrouw (Jantje Tomas) wonen nu nog in het huis van de Erven A. Vos, maar verhuizen  naar Hoogezand in het huis van Willem Ebbing, tegenover mevrouw Keysers plaats. Hij is voornemens daar in het vervolg Herberge te houden en beveelt zijn diensten beleefd aan aan alle Heeren Borgers en Ingezetene. ⁹

Ik acht het zeer aannemelijk dat Jantje Tomas tweede echtgenoot, Hiskias de Jonge, in de boedel van weduwe Jantje is ingetrouwd en dat ze samen de herberg hebben voortgezet. Nadat Hiskias is overleden trouwde Jantje met de zeeman Geert Berends Planter (ook Plenter), afkomsting van de Lula (Hoogezand) kapitein van het schip Maria Sophia. Zijn laatste scheepstijdingen waren van Elbing op 17-10-1786 en op 6 december 1786, van Rouaan. Op de 18e december 1786 is er een advertentie waarin de Wed. Planter genoemd wordt geplaatst. Geert Berends Planter is dus met zekerheid voor 18 december 1786 overleden. Een klein half jaar later wordt zijn smakschip Maria Sophia verkocht.

¹⁰

Na dit speurwerk rest er maar één conclusie: de eerste schoonouders van Jantje Thomas, Hugo Adolfs ter Spil en Jantjen Jans hadden een herberg. Via hun zoon is Jantje Tomas in het vak gerold en heeft ze het in haar volgende huwelijken uitgeoefend. Misschien wel tot haar dood. Van haar kinderen had ook zoon Thomas de Jonge een herberg, en wel in Groningen.

Bronnen:

• www.delpher.nl
• Rijksarchief Groningen: www.allegroningers.nl

Voetnoten:

Nanko Medendorp en Nicolaas Bakker +1847 Foxhol

Trientje Harms Bleker (22), gedoopt 07-04-1793 in Hoogezand, dv Harm Hindriks Bleker (broodbakker) en Bina Jans, wonende te Martenshoek, huwt op 10-02-1816 te Hoogezand met Gerrit Gerrits Krol (32), schippersknecht, woont Martenshoek zv Gerrit Robes en Tjakje Jans, overleden op 24-01-1825 in huis Letter B, nr 11, te Foxhol (get. Joseph Pekeskamp, kleermaker en Jan Brassinga, schoolonderwijzer). Uit dit huwelijk:

k. Harmanna Krol, geboren aan boord 26-09-1818 te Groningen, ouders liggen met het schip in de Noorderhaven (moeder Catharina Harms Bleker), overleden op de leeftijd van 8 jaar 6 maanden, overleden op 24-03-1827 te Martenshoek gem. Hoogezand (get. Gerrit Pieters Nap, tapper, en Uneko Reinders, winkelier, beide te Martenshoek). Het kind Harmanna erft na het overlijden van haar vader de helft van de woning B nr.11 in Foxhol, in gemeenschap met haar moeder (registratie op 21 maart 1825). Zij heeft haar moeder echter slechts een kleine zes weken overleefd.

Geert Pieters Bakker (trekschipper), zv Pieter Geerts Bakker (arbeider) en Ebeltje Ernst (inlandsch kramersche), gedoopt 12-11-1797 te Hoogezand, leeftijd 49 jaar, geboren te Hoogezand, zeeman (1825), schuitevaarder (1826), trekschipper (1837) overleden in huis letter B, nummer 11, op 19-02-1847 te Foxhol (get. Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sijbolts Siertsema, schoolonderwijzer, beiden te Foxhol) 

trouwt drie keer: 

H.1.) op 29-12-1825 te Hoogezand 

(get. Derk Jans Spoor, trekschippersknecht, Jan Brassinga, schoolonderwijzer, Hindrik Everts Jonker, trekschippersknecht, alle drie uit Foxhol, Fokke Stopper, zeeman, uit Kalkwijk)

met Trientje Harms Bleker (32), tappersche, dan wonende te Foxhol, d.v. Harm Hindriks Bleker (zeeman) en Bina Jans Mulder, overleden op 15-02-1827 in huis B nr. 11 te Foxhol, gem. Hoogezand (David Jans Braam, tapper, Jan Brassinga, schoolonderwijzer), weduwe van Gerrit Gerrits Krol, overleden in huis B nr. 11 op 24-01-1825 te Foxhol (get. Joseph Pekeskamp, kleermaker, Jan Brassinga, schoolonderwijzer)

k.1.1. Petrus Bakker, geboren 01-10-1826 in huis B nr. 11 te Foxhol (Jan Hindriks Smit, smid en Jan Brassinga, schoolonderwijzer), trouwt 13-8-1853,(get. neef vd bruid en drie goede bekenden uit de schipperswereld) met Janna Kroder, woont dan in Foxhol bij zijn stiefvader Cornelis Medendorp,

GRONINGEN, 15 November.. "Groninger courant". Groningen, 16-11-1852, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 07-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010773682:mpeg21:p002

Bruidegom krijgt opheffing curatele, door arrondissementsrechtbank Groningen, (inschrijving bevolking: 1850 bij C. Medendorp inwonend) overleden op 22-10-1871 te Groningen.

H.2.) op 18-08-1827 te Hoogezand 

(get. Meindert Reints Sluis, rentenier, oom bruid; Gerrit Hugoos Jager,goede bekende; Ailke Berends de Jonge,aangetrouwde oom bruid, beide landbouwers, Wiert Jans Schoonbeeg, aangehuwde neef bruid)

met Wichertje Sluis (26) leeftijd 26 jaar, gedoopt op 15-02-1801 en geboren te Kropswolde, dv Bron(s) Sluis (landbouwer) en Roelfje Melles, overleden op 31-08-1835 in huis B nr. 11 te Foxhol (get. Wiert Jans Schoonbeeg, winkelier, behuwd neef, Jan Hindriks Smit, smid, nabuur)

k.2.1 – Bakker, geboren 01-07-1829 te Foxhol, overleden op 01-07-1829 te Foxhol gem.Hoogezand. (Jan Filippus Froon, tapper, Wiert Jan Schoonbeeg, winkelier)

k.2.2 Roelfje Bakker geboren 13-04-1831 in huis B nr. 11 te Foxhol (get. Wiert Jans Schoonbeeg, winkelier, Jan Hindriks Belgraver, schoolonderwijzer), overleden huis B nr. 11 op 16-04-1832 te Foxhol (Jan Hindriks Smit, smid, Wiert Jan Schoonbeeg, winkelier)

k.2.3 Roelfie Bakker, geboren 25-11-1832 in huis B nr. 11 te Foxhol (David Jans Braam, tapper, Jan Hindriks Smit, smid),  overleden op 12-07-1836 in huis B nr. 11 te Foxhol (Wiert Jans Schoonbeeg, winkelier, Albert Jans Vossen, kleermaker);

k.2.4 Bronno Bakker, geboren 09-06-1834 in huis B nr. 11 te Foxhol (Lambert Schierbeek, bakker, Jan Hindriks Belgraver, schoolonderwijzer), schippersknecht, overleden op 16-05-1856 te Zoutkamp gem. Ulrum (Teunis Jacobs Kroos, schipper, Martenshoek, Heije Rickers Ruhaak, schipper, Alblasserdam);

k.2.5 Hebelina Bakker, geboren 22-08-1835 in huis B nr.11 te Foxhol (Lambert Schierbeek, Bakker en Wiert Jans Schoonbeeg), overleden op 10-10-1835 in huis B nr.11 te Foxhol (Wiert Jans Schoonbeeg, winkelier, Jan Hindriks Smid, smid)

H.3.) op 16-09-1837 te Hoogezand 

(get. Harm Rosing Andree, broer vd bruid, Hendrik Stoffers de Bij, landbouwer, Harm Everts Heuker, landbouwer, Oetze Atzema Kruiger, predikant, laatste drie goede bekenden, te Kropswolde)

met Aaltje Andree (22), geboren 25-01-1815 te Kropswolde, huis letter 5F (get. Jan Pieters Spijk, Jacob Roelfs Swiers, landbouwers, Kropswolde), dochter van Jacob Cornelis Andree (visscher) en Margien Harms Boschma. Overleden 24-02-1851 in huis B nr. 11 te Foxhol (Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sybolts Siertsema, schoolonderwijzer)

k.3.1. Jacob Bakker geboren 04-02-1839 te Foxhol, (aangifte door Hinderika van Ham, vroedvrouw, uit Hoogezand, de vader is door ziekte verhinderd aangifte te doen; get. David Braam, tapper, Albert Jans Vossen, winkelier, beiden te Foxhol), overleden op 12-11-1878 te Groningen, echtgenote Jeselina Baas; 

k.3.2. Nicolaas Bakker, geboren 24-12-1841 te Foxhol ( get. David Jans Braam, tapper, Albert Jans Vossen, kleermaker, beiden te Foxhol); overleden op 26-04-1849 te Foxhol, woont huis B nr.11 (get. Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sybolds Siertsema, schoolonderwijzer);  

k.3.3. Margien Bakker geboren 19-01-1845 te Foxhol, (get. Jan Hindriks Smit, smid, Albert Jans Vossen, kleermaker, beiden te Foxhol), overleden op 29-09-1920 te Schildwolde gem. Slochteren, overleden echtgenoot Koop Mulder (Koop was een zoon van Hindrik Hillebrands Mulder en Menje Koops Bruininga, deze Menje was de derde vrouw van Cornelis Medendorp, de stiefvader van Margien Bakker (volgt u het nog?!)

k.3.4. Geert Bakker, postuum geboren 04-03-1847 te Foxhol (aangifte door Hinderika van Ham, vroedvrouw te Hoogezand, get. Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sijbolts Siertsema, schoolonderwijzer, beiden te Foxhol), overleden op 11-02-1851 in huis B nr. 11 te Foxhol (get. Hindrik Jans Smit, smid en Albert Pieters Evenhuis, dagloner, nabuur)

Aaltje Andree, (Aaltje Jacobs Andreae) trouwt voor de tweede keer op 30-12-1847 te Hoogezand 

(get. Derk Pieters Medendorp, broer bruid, dienstknecht, Foxham; Harm Azing Andree,35 landbouwer te Kropswolde, Klaas Pieters Bakker, arbeider, Kolham, behuwdbroeder van de bruid; Brons Sluis, landbouwer, Kropswolde, goede bekende van beiden) 

met Cornelis Medendorp, geboren 28-07-1820 te Foxhol, huis B 36, (get. Johan Joseph Pekeskamp, kleermaker en Lukas Bakema, schoenmaker) trekschipper (1847), overleden (commissionair) op 28-03-1889 te Foxhol, huis B 92 (get. Johannes Berhardus Holtvester, kleermaker, Engelko Zijl, hoofd der school):

k. Fenna Petronella Medendorp, geboren 18-10-1849 te Foxhol (get. Albert Jans Vossen, kleermaker, Hindrik Jans Smit, smid), trouwt met Pieter Meijwes op 29-04-1876 in Hoogezand (get. oa Koop Mulder, zwager; overleden op 8 maart 1925 te Leeuwarden. 

Cornelis Medendorp hertrouwde nog twee keer: 

H.2) op 14-02-1852 te Hoogezand 

(get. Pieter Cornelis Medendorp, arbeider, vader van bruidegom; Derk Medendorp, broer bruidegom, dienstknecht te Martenshoek, Albert Sijpko’s Kempinga, landbouwer Kropswolde, stiefvader bruid, Jan Schabels, broer bruid, landbouwer, Kropswolde)

met Elsje Schabels, geboren 15-07-1825 te Nieuwe Compagnie, dv Jan Everts Schabels (landbouwer) en Hinderkien Jans Maathuis;  overleden op 08-05-1853 in huis letter B, nr. 11 te Foxhol gem. Hoogezand (Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sijbolds Siertsema, schoolonderwijzer)

k. Hinderkie Medendorp, geboren 22-12-1852 te Foxhol gem. Hoogezand (get. Remko Sijbolds Siertsema, schoolonderwijzer, Hindrik Jans Smit, smid), trouwt 31-03-1877 in Hoogezand met Roelof Hammink Buirma (koopman), weduwnaar van Trijntje Doedens, trouwt 2) 05-02-1880 te Scheemda met Ammo Lantinga (commissionair); overleden op 20-07-1883 te Groningen.

H.3.) op 23-05-1863 te Hoogezand

(get. Albert Sijpko’s Kempinga, landbouwer, Kropswolde, stedevader van de comparant (hij was getrouwd met Hinderkien Jans Maathuis, moeder van Elsje Schabels, de overleden tweede vrouw van Cornelis), Sijpko Kempinga, halfbroeder van de comparant, Albert Vossen, kleermaker, Remko Sijbolts Siertsema, schoolonderwijzer, naburen)

met Menje Bruininga (45), geboren 25-11-1817 te Middelbert gem. Noorddijk, dv Koop Hindriks Bruininga en Trijntje Geerts Boerma. Ze is overleden op 11-12-1874 in huis B, nr. 90 te Foxhol, overleden echtgenoot Hindrik Hilbrands Mulder, bakker (get. Abraham Kanon, schipper, Engelko Zijl, hoofdonderwijzer, naburen). Tussen april 1859 en mei 1860 verloor Menje drie kinderen en haar echtgenoot. Haar zoon Koop Mulder trouwde met Margien Bakker, de dochter van Aaltje Andree en Geert Pieters Bakker.

Note: Foxhol lag in de gemeente Hoogezand, thans is dat de gemeente Midden Groningen.

Het vermelden van de getuigen heeft een doel: ik krijg daarmee een beeld van de buurt waar de families wonen en de sociale cirkel waarin men zich bevindt.

Bijvangst! Een interessante huwelijksketen: 

Bronnen:

delpher.nl: NIEUWSTIJDINGEN. ZWOLLE, den 31 Mei.. “Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant : staats-, handels-, nieuws- en advertentieblad”. Zwolle, 01-05-1849, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 06-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010113348:mpeg21:p001

Boek: Foxhol en Foxholsterbosch: Daan Hulsebos

Groninger Archieven: allegroningers.nl

Historisch Archief Midden Groningen: Inventarisnummer 1182 van archiefnummer HS01-001 in Archieven

Dorpskarakter in Foxhol: Amel Pieters Medendorp

Foxhol was een broedplaats van bijzondere mensen, volgens het zondagsblad van de Noord-Ooster uit 1947. Neem bijvoorbeeld het verhaal over ‘Lange Oamel’, die bij iedereen in Hoogezand bekend zou zijn geweest, maar niemand wist zijn achternaam. Amel is een toch wel bijzondere voornaam die hier in slechts enkele families voorkomt. Het artikel bevatte een paar aanknopingspunten: vrijgezel en woonde bij zijn zuster in Foxhol. 

Na enig onderzoek bleek al snel dat deze Amel een loot aan de stam van de familie Hartenhof is en Lange Oamel kriegt ook zien achternoam terugge: hai is aine van Medendorp. 

Pieter Cornelis (Kornelis) Medendorp, geboren 21-09-1794 te Uithuizen, zoon van Kornelis Pieters en Nanje Jans (woonden te Westerbroek in 1820, beiden zonder beroep, volgens ovl acte Pieter waren zij arbeiders). Pieter was in 1820 woonachtig te Westerbroek en was toen zonder beroep. Vervolgens komt hij in de archieven voor als trekschipper te Foxhol in 1820; als tapper te Foxhol in 1823; als landbouwer te Kropswolde, letter C nr. 47, in 1824, 1825, 1827. In 1850 was hij arbeider en woonde hij in huis letter B, nr. 17 te Foxhol; arbeider in Foxhol in 1852, 1857, 1860. In 1863 woondachtig in Foxhol, zonder beroep. Pieter is overleden op 12-08-1869 te Foxhol (gem. Hoogezand) (get. Jan Frinks, arbeider, Harm Klein, arbeider)

Pieter huwt op  14-12-1819, te Slochteren (resp. 25 en 30 jaar oud) met

Fennechien Cornelis Hartenhoff (Fennegijn Cornelis Hartenhof), geboren 08-11-1789 te Kolham, dv Kornelis Amels Hartenhof en Hindrikje Derks, overleden op 01-05-1851 te Foxhol gem. Hoogezand, huis Letter B, nr. 17 (get. Kornelis Woldendorp, winkelier en Jan van Bruggen, scheepjager)

De ouders van de bruidegom stemmen schriftelijk in met het huwelijk. De ouders van de bruid zijn overleden. O.a. haar broer Amel Cornelis Hartenhof en neef Jans Velthuis zijn getuigen. Fennechien had al een dochter, Hinderkien Hartenhof, geboren 7 juli 1815 in Kolham, huis nr.40, aangifte door grootvader; overleden op 08-06-1836 te Foxhol, huis letter B nr.28, (get. Jannes Schutte, timmerman, Geert Rammelaar, smid).

Pieter Kornelis Medendorp woonde in 1850 samen met zijn zoon Amel in huis nr.17 B Kropswolde, dat was in Foxhol. Oorspronkelijk stonden geregistreerd: Pieter, en de beide zoons Amel en Derk en schoondochter Anje Aikes in behuizing B, nr. 73K.  Derk en zijn vrouw vertrokken in 1864 naar Sappemeer.

Kinderen uit dit huwelijk:

k. Cornelis Medendorp, geboren 28-07-1820 te Foxhol gem. Hoogezand, (Johan Joseph Pekeskamp, kleermaker en Lukas Bakema, schoenmaker); trekschipper (1847), commissionair, overleden op 28-03-1889 te Foxhol gem. Hoogezand.

k. Derk Medendorp geboren 13-05-1824 te Kropswolde gem. Hoogezand,  (get. Remke Jacobs Tepper, landbouwer, en Harmannus Lammerts Schierbeek, wolkammer), overleden op 28-01-1892 te Veendam, aan het Westerdiep, (Salomon Polak, koopman en Derk Bentum, kastelein);

k. Nanneco (Nanko) Medendorp, geboren 21-10-1825 te Kropswolde gem. Hoogezand  (get. Remke Jacobs Tepper, landbouwer, en Remko Jans Smit, korenmolenaar), dienstknecht, overleden op 26-04-1849 te Foxhol gem. Hoogezand, huis letter B, nr. 11 (get. Albert Jans Vossen, kleermaker, Remko Sybolds Siertsema, schoolonderwijzer); Nanko kwam dramatisch aan zijn einde: meer op De dood in de sloot.

k. Jantje Medendorp geboren 08-04-1827 te Kropswolde gem. Hoogezand  (get. Remke Jacobs Tepper, landbouwer, Hendrik Meints Pras, wever), overleden op 17-02-1907 te Foxhol gem. Hoogezand, overleden echtgenoot Hindrik Nieboer (get. Henderikus Veld, arbeider en Jakob Nieborg, arbeider), huis letter B, nr. 26. (Er was een zus van Pieter Kornelis Medendorp, Jantje, gehuwd met Bront Vos. Zij stierf als Jantje Cornelis Medendorp leeftijd 31 jaar, geboren te Uithuizen, overleden op 31-12-1818 te Groningen. In het huwelijk van Pieter en Fennichje zijn geen dochters naar de moeders vernoemd, er was maar één dochter en dat was deze Jantje. Vermoedelijk is ze vernoemd naar haar jonggestorven tante)

• Bevolkingsregister: 1880-1889 Jantje Medendorp, wed. Nieboer, Inschrijving op 1 januari 1880 (geboren 27 maart 1821, Hoogezand), Foxhol B 22. Op hetzelfde moment woont broer Amel op nummer B23 K. (Ik ga er vanuit dat K staat voor kamer.)

Bronnen:

www.delpher.nl Een halve eeuw geleden  “De Noord-Ooster”. Wildervank, 22-03-1947. Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMVEEN01:000084440:mpeg21:p003

www.allegroningers.nl

https://historischarchief.midden-groningen.nl/

• Bron: Bronvermelding Bevolkingsregister, archiefnummer HS01-001, inventarisnummer 1182, blad 33 Gemeente: Hoogezand Periode: 1850-1859;
• Bronvermelding Bevolkingsregister, archiefnummer HS01-001, inventarisnummer 1183, blad 118 Gemeente: Hoogezand Periode: 1860-1869;
• Bronvermelding Bevolkingsregister, archiefnummer HS01-001, inventarisnummer 1106, blad 31, aktenummer 1 Gemeente: Hoogezand Periode: 1880-1889)

De Warven, Oterdum

Aldert Sijtses Bos (Aldert Sietses), zn. van Roelf Alberts Bos en Trijntje Alderts, geb. te Borgsweer (in het DTB Borgsweer zijn van 1738 tot 3 september 1781, toen dominee Paulus Gillot is overleden, geen gedoopten aangetekend) circa 1781, kwam bij huwelijk van “De Warven” te Oterdum op 1810 en woont op ‘De Warven’ te Oterdum in 1811, arbeider 1812, landbouwer 1815, landgebruiker 1818, woonde ‘de Warven’ 34 te Oterdum tussen 1818 en 1826, dagloner 1826, sleper te Oterdum op 1827, arbeider te Oterdum op 1834, landgebruiker te Oterdum op 1838, arbeider te Oterdum op 1839) ovl. (ongeveer 67 jaar oud) te Oterdum op 1848,
kerk.huw. (resp. ongeveer 24 en 71 jaar oud) (1) te Oterdum op 1805 met Siwertje Egberts, dr. van Egbert Epkes en Fenje Jans, afkomstig uit Nieuwolda op 1733, ged. te Nieuwolda op 1733, woont met Meindert Geerts te Oterdum op 1765 op de Warven, woonde ten tijde van huwelijk te Oterdum op 1805, ovl. (76 jaar oud) te Oterdum op 1810.
[ Op 10 maart 1805 trouwt te Oterdum: Aldert Sietses van Borgsweer met Siwertje Egberts, van Oterdum, weduwe van Meindert Geerts. Sieuwertje Egberts, van Nieuwolda, trouwde eerder op 17 juni 1764 te Oterdum met Meindert Geerts, van Oterdum. Op 10 november 1765 lieten zij een dochter Fenje dopen, te Oterdum. Daarbij werd vermeld dat zij ‘op de Warven’ woonden. (Fol. 144 en 160 V, DTB Oterdum.) Volgens mij moet de bruidegom deze Aldert Sijtses geweest zijn, maar een jongeman van 25 die een vrouw van 72 jaar trouwt? Waren er wellicht economische motieven? Aldert Sijtses woont de rest van zijn bestaan (voor zo ver mij bekend) op de Warven in Oterdum. Heeft hij het huis via het huwelijk in bezit gekregen? Hoeveel Aldert Sietses, uit Borgweer, kunnen hebben gewoond in het gehucht De Warven bij Oterdum? Zie voor de meest voor de hand liggende verklaring het verhaal ‘n Brutoale vroag!’

kerk.huw. (2)(resp. ongeveer 29 en ongeveer 24 jaar oud) (2) te Oterdum op 1810, met Boelke Jurjens Hop, dr. van Jurrien Hannes Hop en Hindriktje Edzes Blokje, ged. te Woldendorp op 1785. Bij haar huwelijk komt zij van Farmsum, woonde voor haar huwelijk te Geesweer, ovl. (ongeveer 71 jaar oud) te Oterdum in 1857.
Uit dit huwelijk 5 kinderen:

1. Hindrikje Alderts, geb. te Oterdum op 1811, naaister, ovl. (88 jaar oud) te Oterdum, gem. Delfzijl op 1899, Relatie Albert Andries, kleermaker].
2. Catharina Alderts Bos, geb. te Oterdum op 1812, werkmeid (1838), ovl. (88 jaar oud) te Heveskes op 1901.
3. Roelf Alderts, geb. te Oterdum op 1815, Oterdom, arbeider (1841) te Oterdum, boerenknecht in 1840, woont te Nieuwolda in 1840, landbouwer te Oterdum op 1871, ovl. (82 jaar oud) te Woldendorp, gem. Termunten op 1898, begr. te Oterdom,op de Dijk, tr. (beiden 24 jaar oud) te Nieuwolda op 1839 met Albertje Jans Mulder, dr. van Jan Hindriks Jans Mulder en Marieke Tammes, geb. te Wagenborgen op 1815, boerenmeid te Oostwolderhamrik op 1839, woont te Oterdum op 1871, zonder beroep op 1871, ovl. (70 jaar oud) op 1885, begr. te Oterdom,op de dijk, op haar grafsteen staat Albertje Jan Mulder.
Het echtpaar ligt begraven in wat voorheen de plaats Oterdom was. De begraafplaats is gebleven, de dijk is er echter overheen gelegd, waarna de grafstenen zijn teruggeplaatst. Uit dit huwelijk 9 kinderen.
4. Jurjen, geb. te Delfzijl in 1818  ovl. (75 jaar oud) te Oterdum, gem. Delfzijl op 1894 
5. Albert, geb. te Oterdum op 1826, ovl. (9 maanden oud) te Oterdum, gem. Delfzijl op 1827 

Dienstontduiking in Napoleontische tijd

‘K duur t joe hoast nait vroagen.’ stamelt Aldert, een forse jongeman met een hoogrode kleur, wiebelend van het ene op het andere been.  ‘K overvaal joe dermit, mor t zol mie ja zo helpen!’ De oude vrouw zeeg langzaam terug in haar armstoel. Totale verbijstering stond op haar gezicht geschreven. Al wat Siwertje had verwacht, niet dit onbeholpen, dringende verzoek.

Hun  kleine wereld was veranderd sinds Napoleon de Nederlandse republiek in 1795 had ingelijfd en de Bataafsche Republiek had uitgeroepen. Daarvoor kabbelde het leven op de Warven, een streekje met een vijftal huizen en boerderijen bij de dijk boven in Groningen, rustig voort. De bewoners verdienden er sinds eeuwen de kost met landbouw en visserij. Aldert had als boerenknecht altijd werk en leefde, bijna volwassen, tevreden zijn leven. Maar nu stak de kleine Franse keizer een spaak in het wiel met zijn dienstplicht voor mannen tussen de 20 en 25 jaar.  Aldert moest er aan geloven, maar zag het helemaal niet zitten. Zelfs in de afgelegen Warven sijpelden de verhalen van de veldslagen en afschuwelijke, besmettelijke soldatenziekten door. Maar boven alles voelde hij: Napoleon was niet zijn keizer en voor deze agressor wilde hij niet vechten.  

Koortsachtig had hij allerlei mogelijkheden bedacht om onder de dienstplicht uit te komen, maar hij zag geen enkele kans. Hij was gezond van lijf en leden, hij was niet onmisbaar als ondersteuning van zijn familie en hij was geen kostwinner. Hij had niet genoeg geld om een plaatsvervanger te kopen, zoals veel boerenzoons deden. Er zat niets anders op: zeer binnenkort moest hij zich toch gaan melden op het gemeentehuis.
Om zijn hoofd even leeg te maken besloot hij naar de zee te wandelen. De vertrouwde zee, waar iedereen hier zo’n ontzag voor had, met zijn zilte lucht en het geruis dat deel uitmaakte van hun bestaan. Hij volgde de zandweg, passeerde een oud, bijna vervallen huisje en groette, zoals altijd bijna achteloos, het oude vrouwtje dat achter het raam zat te breien. Hij beklom de dijk, zag en hoorde de grauwe watermassa die onafgebroken tegen de voet van de dijk klotste. Oneindig. De zee wordt nooit oud, bedacht hij al piekerend. En alsof er een vonkje knetterde in zijn brein, zag hij ineens een uitweg.

Siwertje borg haar breipennen weg en overdacht het bijzondere verzoek. Eerst had ze gedacht dat hij haar voor de gek hield. Ze wist dat de dorpelingen haar wantrouwden. Ze woonde al veertig jaar alleen, sinds heel plotseling haar man en kind tegelijkertijd overleden. Sindsdien deden geruchten de ronde, maar werden nooit hardop uitgesproken. Groeten deed iedereen wel, maar niemand kwam eens bij haar binnen. Tot deze keer. Iets in zijn houding maakte dat ze hem vroeg zijn verzoek toe te lichten. Opgelucht dat ze het voorstel niet radicaal afwees, stak hij van wal. Hij vertelde hoe hij haar oude bedoeninkje zou herstellen, zodat ze comfortabeler zou wonen. En als enige tegenprestatie moest zij dan met hem trouwen, zodat hij de oorlog niet in hoefde. Trouwen deden ze alleen in naam, verzekerde hij haar, en het zou haar voortaan aan niets ontbreken.

En zij voorzag eerst alleen problemen: ‘Wat als hij een jonge vrouw tegenkomt waar hij verliefd op wordt? Wat als hij zijn belofte niet nakomt? Hoe lang zal het dan duren, tot aan de dood?’ Maar daarop volgden kansen: ‘Waarom ook niet? Wat heb ik te verliezen? Ik ben zo eenzaam!’ En ze kwam tot haar besluit.

‘T mos mor deurgoan, mien jong.’

Gieten, 2018

Gebaseerd op genealogische gegevens van Aldert Sijtzes Bos, meer info hier.

Eerder gepubliceerd in Woldwagter.

Gezin van Eernst Kroeze en Alida Dennekamp, uit Oude Pekela, aan boord van de tjalk ‘Alida’

Een kort berichtje, maar wat een leed bevat het! Een heel gezin, bestaand uit vader, moeder en acht kinderen kwam op 13 april 1896 op de Eems ter hoogte van Statenzijl om het leven. Uit de berichten destilleer ik dat de schipper onverantwoordelijk is geweest. Een met steenkolen vol beladen tjalk, luiken open, ook steenkool op het dek, zonder dekkleden, slecht weer, aangeboden hulp van een passerende stoomsleepboot afslaan, het advies van de sleepboot om in ieder geval te ankeren negeren… een zeer trieste samenloop van omstandigheden die een heel gezin – met hond- wegvaagde.

De familie Kroeze was met hun vrij nieuwe ijzeren tjalk “Alida” (36 ton, in 1895 gebouwd in Martenshoek op de werf van de gebroeders Bodewes) net teruggekeerd uit Engeland. In Delfzijl pikte de schipper een lading steenkool op van het Britse stoomschip SS Dinnington.

Vanuit Delfzijl vertrok de “Alida” met als bestemming Statenzijl, tegenover Oudeschans. Het advies van de Delfzijster sluismeester, dat men beter de binnenlandse vaarroute zou kunnen nemen, werd in de wind geslagen. De schipper verkoos over de Eems te varen. Eenmaal op de Eems bood de kapitein van de passerende stoomsleepboot van Delfzijl nog aan het schip op sleeptouw te nemen, maar dat werd geweigerd. Toen er plotseling wind opstak en er een zware onweersbui overkwam, kwam het zwiepende water via de geopende luiken het schip in en begon de ‘Alida’ te zinken. Het hele ongeluk moet in ongeveer een kwartier tijds zijn voorgevallen. De bemanning van de teruggekeerde sleepboot zag alleen nog de masten boven het water uitsteken. De schipper was vastgebonden aan de mast en bezweken: men gaat er van uit dat hij zich mogelijk wilde ophijsen. Er viel niets meer te redden.

Waar men verwacht had de rest van het gezin aan boord te zullen aantreffen, bleek dat niet het geval. De beide jongste kinderen, Grietje (3) en Henderika (1) bevonden zich vermoedelijk wel in de kajuit en werden op 13 april geborgen, evenals de hond van het gezin. Oudste dochter Webina (15) en zoon Harm (9) spoelden een dag of twee later aan in het Duitse Ditzum en ze werden daar begraven. Eén van de kinderen werd in de tuigen van plaatselijke vissers gevonden, volgens een melding op 15 april 1896. Mogelijk betrof dit Maria (5). Jongste zoontje Hendrik (7) spoelde aan op de Oost-Friese kust tussen 13 en 15 april. Op 20 april werd Aaltje geborgen en in mei werd Johannes (13) in Oterdum bij Delfzijl gevonden.

Schippersvrouw Alida Kroeze-Dennekamp werd op 5 mei gevonden bij de Fimel, de punt van Rheide en door familieleden geïdentificeerd. Hoewel de schipper aan de mast van het schip werd gevonden, werd zijn dood pas officieel vastgesteld op 31 mei 1896 in Termunten. In het zelfde bericht is vermeld dat hij als laatste van de inmiddels acht aangebrachte lijken bij Statenzijl is geïdentificeerd. Daarmee zou het gezin compleet teruggevonden zijn.

De tjalk van de familie, de “Alida”, werd in juni door deurwaarder Achterbos is beslag genomen namens de scheepsbouwer Bodewes, omdat schipper Kroeze nog een schuld op de aanbouw van 1500,– gulden had. De door het ministerie aangewezen procureur Soer uit Veendam zou het schip in juli of augustus gerechtelijk moeten verkopen. Het schip lag in juli 1896 in de Westerwoldsche A, onder beheer van de burgemeester-strandvonder van Beerta. De executieverkoop vond plaats en – plottwist – wie werd voor 1000,– eigenaar? J.J. Soer, procureur…

Het gezin Kroeze-Dennekamp

Eernst Kroeze (Ernst, Erenst, Kroese) geboren 30-07-1859 te Oude Pekela, natuurlijk kind van Webina Klinkenberg, gewettigd bij huwelijksakte op 25-08-1860 te Oude Pekela van Johannes Kroeze en Webina Klinkenberg (arbeidster), overleden op 13 april 1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems bij de punt van Reide (met schip geborgen, vastgebonden aan de mast), akte opgemaakt op 31-05-1896 te Termunten, als weduwnaar van Alida Dennekamp,

huwt 13-11-1880 Oude Pekela huwelijk (als Eernst Kroese (21), schipper),

Alida Dennekamp (21) dv Harm Dennekamp (timmerman) x Aaltje Mattema, geboren in Oude Pekela op 03-10-1859, overleden op 13 april 1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems bij de punt van Reide, geborgen 05-05-1896 te Fimel, Punt van Reide

kinderen uit dit huwelijk:

k. Webina Kroese 19-12-1880 te Oude Pekela, vader 21 arbeider, overleden (15) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems, aangespoeld te Ditzum tussen 13 en 16 april 1896, aldaar te Ditzumerverlaat begraven;

k. Joannes Kroeze 19-10-1882 te Oude Pekela, vader 23 arbeider, overleden (13) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems, geregistreerd (gevonden) op 11-05-1896 te Oterdum gem. Delfzijl;

k. Aaltje Kroese 30-07-1884 te Oude Pekela, vader arbeider; overleden (11) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems; 20 april aan land gebracht (waarschijnlijk in Ditzum, geen overlijden gevonden in Groninger akten, Winschoter courant 22-4-1896)

k. Harm Kroese 04-02-1887 te Oude Pekela, vader schipper, overleden (9) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems, aangespoeld te Ditzum tussen 13 en 16 april 1896; aldaar te Ditzumerverlaat begraven;

k. Hendrik Kroese 02-08-1889 te Oude Pekela, vader dagloner; overleden (6) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems (7 jarig jongetje aangespoeld aan de oost-Friese kust; Franeker courant)

k. Maria Kroeze 28-03-1891 te Oude Pekela, vader schipper; overleden (5) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems

k. Grietje Kroeze 29-04-1893 te Oude Pekela, vader schipper, overleden (3) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems, aan land gebracht in Statenzijl (Beerta), begraven in Oude Pekela.

k. Hinderika Kroese 26-02-1895 te Oude Pekela, vader schipper, overleden (1) op 13-4-1896 a/b van de tjalk ‘Alida’ op de Eems, (bevond zich nog in de kajuit volgens de Franeker courant

• Bronnen: Delpher.nl, marhisdata.nl, allegroningers.nl, boek: de Dollard door G.A. Stratingh, S.S. Dinnington

Een doodlopende tak van de familie Knoppien/Knoppius, Stadskanaal/Wildervank:
Jurjen Harmannus Knoppius alias Jurrien Knoppien, geb. op 19 januari 1804 te Nieuwe Pekela, ged. op 22 januari 1804 aldaar, arbeider, ovl. (82 jaar oud) op 27 februari 18862 (81 jaar, Wijk B) te Stadskanaal gem Wildervank,
tr. (resp. 35 en ongeveer 34 jaar oud) op 11 februari 1839 te Wildervank met
Annechien Meertens Muske, ged. op 13 januari 1805 te Wildervank, ovl. (ongeveer 81 jaar oud) op 1 juli 1886 aldaar.
Uit dit huwelijk:

1. Harmannus Jurjens Knoppien, geb. op 6 juni 1839 te Stadskanaal gem Wildervank, ovl. (48 jaar oud) op 13 november 1887 aldaar;
2. Lammechien Knoppien, geb. in mei 1842 te Stadskanaal gem Wildervank, ovl. (3 jaar oud) op 23 juli 1845 aldaar;
3. Meertend Knoppius, geb. op 6 augustus 1846 (Meertend) te Stadskanaal gem Wildervank, ovl. (2 jaar oud) op 15 november 1848 (Meerten) aldaar.

De familie was onvermogend.

Annechien was eerder acht maanden gehuwd met Abel Egberts Mulder. Het huwelijk eindigde door het overlijden van Abel.