BEKENTMAAKINGEN.. “Groninger courant”. Groningen, 18-12-1787, p. 2. 1
In december van 1787 wordt een verkoop van een buitenverblijf aangekondigd die plaats zal vinden in de herberg van de weduwe Planter in Hoogezand. Ook in de jaren erna wordt de locatie van deze weduwe regelmatig genoemd als plaats van verkopingen van onroerend goed. Wie was deze weduwe en hoe kwam ze aan de herberg?
In één van de advertenties is een initiaal toegevoegd: de weduwe G. Planter. Dat maakt dat de zoektocht al iets gerichter kan worden uitgevoerd. Zoekend op de achternaam Planter landen we dan al snel bij Geert Berends Planter2, die op 10 januari 1785 een huwelijkscontract sluit met Jantje Tomas. Voor Geert zijn aanwezig: Meike Alberts3, weduwe Albert Jans, volle moeij en Geesje Geerts4, volle moeij, gehuwd met Pieter Pieters Weijer. Jantje Tomas wordt vergezeld door haar schoonzoon Evert Cornellis Borst, echtgenoot van haar dochter Aaltje ter Spil, eveneens aanwezig, haar zoon Bronne ter Spil, en drie voorstanders over haar minderjarige kinderen bij Hiskias de Jonge (waaronder schoonzoon Evert). Dit contract5 biedt genoeg aanknopingspunten om verder te zoeken en we kunnen ervan uitgaan dat Jantje dus voor de derde keer trouwt.
Zoekend op Jantje Tomas en achternaam Planter is haar overlijdensakte al snel gevonden: op 15 oktober 1814 is het overlijden geregistreerd van Jantje Thomas, leeftijd 82 jaar (ergo geboren rond 1732), overleden op 13 januari 1814 te Hoogezand, overleden echtgenoot Geert Berends Planter, in het huis 40, letter B, aangifte door Conraad Smith, 58, leerlooiersknecht, en Frederik Ewolds, 32, verver en glazenmaker, naburen te Hoogezand. Nu we haar vermoedelijke geboortejaar kennen, moet de doop ook vrij makkelijk te vinden zijn.
In de Kerkelijke gemeente Kropswolde is op 04-04-1723 een registratie van het huwelijk van Tomas Jans van Kropswolde en Aeltien Jans van Kropswolde, (lidmaten 11-03-1729 Kropswolde: Lidmaat Tomas Jans en Aeltien Jans, Echtel.; in november 1753, Kropswolde, “In Wolde Lidmaat Tomas Jansen en zijn Vrouw Aaltien”) en zij laten de volgende kinderen dopen:
- d. Geessien, 22-10-1724 Kropswolde
- d. Hillechien, 23-02-1727 Kropswolde
- d. Jantien, 15-04-1731 Kropswolde
- d. Elsien, 17-01-1734 Kropswolde, overleden op 12-02-1734 te Kropswolde.
- d. Tijbechien, 26-01-1738 Kropswolde, vader Tomas Jans
- d. Aeltien, 03-03-1743 Kropswolde, overleden op 12-11-1743 te Kropswolde, vader diaken.
- d. Aeltien, 27-04-1746 Kropswolde
Daar hebben we dan onze weduwe Planter. Maar eerst was ze nog weduwe de Jonge en daarvoor weduwe ter Spil. Het huwelijk tussen Hiskias Jans van Nieuwolda en Jantje Thomas van Kropswolde, weduwe van J. ter Spil, werd op 21 december 1766, in de kerkelijke gemeente Hoogezand, geregistreerd. Hiskias is geboren op geboren 31 maart 1740 in Nieuwolda, als zoon van Jan Hanssen en Anje Jans, aldaar gedoopt op 03 april 1740. In 1771 is Hiskias de Jonge herbergier in Hoogezand. Op 29 augustus 1780 is er nog een advertentie ‘ten huize van Hiskias de Jonge’op 29-08-1780, de advertentie van de volgende verkoping op 13 december 1782 is ten huize van de weduwe Hiskias de Jonge. Hiskias is dus in de periode daartussen overleden. Kinderen uit dit huwelijk:
- k. Jan Hiskias de Jonge, dp. 17-05-1767 Hoogezand, overleden op 02-08-1832 te Hoogezand.
- k. Thomas de Jonge geboren 27-10-1769 te Hoogezand, dp.03-12-1769 Hoogezand, overleden op 05-06-1844 te Groningen.
- k. Annigjen, geboren 17-09-1775 te Hoogezand, dp. 24-09-1775, waarschijnlijk overleden voor 1811.
We hebben nu dus vastgesteld dat Hiskias tussen 29 juli 1780 en 13 december 1782 is overleden, en dat hij herbergier was. Jantje, de weduwe de Jonge zet het bedrijf voort. Maar hoe kwamen Hiskias en Jantje aan de herberg? We zoeken verder, naar het eerste huwelijk van Jantje en dat vinden we in Hoogezand.
In bovengenoemde advertentie is sprake van een Wed. ter Spil op ‘t Hogezant. Deze weduwe, Jantje Jans, dreef de herberg van haar overleden man Hugo Adolfs ter Spil. Hun zoon Jan, gedoopt in Engelbert op 25 december 1717, trouwt op 23 april 1758 in de kerkelijke gemeente Hoogezand met Jantje Tomas. Jan is een zoon van Hugo Adolf en Jantjen Jans. Jan ter Spil (41) en Jantje Tomas (25) krijgen twee kinderen:
- k. Aaltje Jans ter Spil, dp. 05-11-1758, Hoogezand x Evert Cornelis Borst. Hun zoon, Cornelis Everts Borst, wordt later burgemeester van Hoogezand, tussen 1816 en 1840.
- k. Bronne Jans ter Spil, dp, 23-03-1761, Hoogezand, trouwt met Elisabeth Boelmans, logementhouder in Groningen, overleden op 09-11-1845 te Groningen.
Jan Ter Spil is eerder gehuwd geweest met Gesina Stenhuis en heeft met haar maar liefst tien kinderen6. Dochter Hendrica (Henrica) wordt later als halfzuster genoemd in het huwelijkscontract van Thomas de Jonge, Jantje Tomas’ zoon uit het tweede huwelijk). Jan Ter Spil en Gesina Stenhuis trouwden op 6 juni 1740 in Hoogezand. Met de geboorte van het tiende kind is het huwelijk voorbij: vermoedelijk is Gesina Stenhuijs gestorven na de geboorte van dit dochtertje, dat vervolgens naar haar vernoemd werd. Jan ter Spil is met een grote kinderschare achtergebleven. Zou Jantje, 25 jaar oud, hebben geweten waaraan ze begon? Of zouden ze met elkaar gered zijn? Zes maanden na het huwelijk werd hun eerste kindje geboren. Jan Ter Spil is overleden voor december 1766.
Jan ter Spil was collector en had een herberg, zoals blijkt uit een advertentie in de Opregte Groninger Courant van 1749.7 Ze bieden daarin hun ‘wel ter nering staande behuizing’, die tegenover het verlaat staat aan. De verkoop vindt plaats ten huijze van de de weduwe Hugo ter Spil.
In de Groninger Courant is in 1762 de volgende advertentie geplaatst: De Procureur J. Soenvelt in qualité zal op Vrijdag den 23 Julij 1762 des s avonts om 5 uur, ten huize van monsigneur R. Groeneman in de Vonk buijten t Kleijne Poortje bij Groningen, presenteren te Verkopen een Huis, zijnde een Herberge, staande op t Hogezant, daar het Oldamster Wapen uijthangt, voorzien met verscheijden Vertrekken, Schuur, Pomp en Regenwaters Bak, met deszelfs Heemstede Hof en twee Koe Weyden, wordende bij Jan ter Spil en vrouw gebruijkt voor 75 gl. jaarlijks , doende jaarlijks an de Stad tot Lanthuure 3 gl-2 st-4 ct.8
Jan ter Spil en vrouw (Jantje Tomas) wonen nu nog in het huis van de Erven A. Vos, maar verhuizen naar Hoogezand in het huis van Willem Ebbing, tegenover mevrouw Keysers plaats. Hij is voornemens daar in het vervolg Herberge te houden en beveelt zijn diensten beleefd aan aan alle Heeren Borgers en Ingezetene. 9
Ik acht het zeer aannemelijk dat Jantje Tomas tweede echtgenoot, Hiskias de Jonge, in de boedel van weduwe Jantje is ingetrouwd en dat ze samen de herberg hebben voortgezet. Nadat Hiskias is overleden trouwde Jantje met de zeeman Geert Berends Planter (ook Plenter), afkomsting van de Lula (Hoogezand) kapitein van het schip Maria Sophia. Zijn laatste scheepstijdingen waren van Elbing op 17-10-1786 en op 6 december 1786, van Rouaan. Op de 18e december 1786 is er een advertentie waarin de Wed. Planter genoemd wordt geplaatst. Geert Berends Planter is dus met zekerheid voor 18 december 1786 overleden. Een klein half jaar later wordt zijn smakschip Maria Sophia verkocht.
Na dit speurwerk rest er maar één conclusie: de eerste schoonouders van Jantje Thomas, Hugo Adolfs ter Spil en Jantjen Jans hadden een herberg. Via hun zoon is Jantje Tomas in het vak gerold en heeft ze het in haar volgende huwelijken uitgeoefend. Misschien wel tot haar dood. Van haar kinderen had ook zoon Thomas de Jonge een herberg, en wel in Groningen.
Bronnen:
- www.delpher.nl
- Rijksarchief Groningen: www.allegroningers.nl
Voetnoten:
- Geraadpleegd op Delpher, 24-11-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010107696:mpeg21:p002 ↩︎
- T. 26-11-1730 Kerkelijke gemeente Hoogezand, huwelijk
Berent Geerts, van Kalkwijk en Foekel Abels van Kalkwijk. (Fokel Alberts bij de dopen)
k. Geert dp 14-10-1731 Hoogezand, geboren te Lula, overleden voor 29-04-1736
k. Zijtske, dp. 14-05-1733 Hoogezand, geboren te Lula
k. Geert, dp. 29-04-1736 Plaats: Hoogezand, naam vader ook geschreven als Harmen Geerts, geboren te Lula ↩︎ - T. 24-02-1709 Kerkelijke gemeente Hoogezand huwelijk Albert Jans van Kalkwijk en Sijtske Andries van Hoogezand
dp. 08-09-1709 Hoogezand Fokeltjen Alberts
dp. 31-01-1712 Hoogezand Baughjen
dp. 11-08-1715 Hoogezand Majke (komt voor als moeij in hc Jantje Tomas)
dp. 08-12-1720 Hoogezand Jantje ↩︎ - Geerd Berents en Grietjen Lammers
d. Berent 12-08-1703 Hoogezand d. Jan 10-10-1717
d. Geeske 01-12-1720 Hoogezand ↩︎ - Afschriften van akten 1760-1797, archiefnummer 730, inventarisnummer 1690, aktenummer 730
Gemeente: Gerecht van Selwerd en Sappemeer
Periode: 1760-1797 ↩︎ - 09-04-1741 Tallina, geb. te Hoogezand
21-10-1742 Hugo, geb. te Hoogezand
31-05-1744 Jan, geb. te Martenshoek
02-01-1746 Jantien, geb. te Martenshoek
10-09-1747 Catrina, geb. te Martenshoek
06-07-1749 Henrica
24-01-1751 Pieter
15-10-1752 Jantjen
25-08-1754 Ludolf
08-02-1756 Gesina ↩︎ - Advertentie. “Opregte Groninger courant”. Groningen, 30-12-1749, p. 2. Geraadpleegd op Delpher ↩︎
- Advertentie. “Opregte Groninger courant”. Groningen, 13-07-1762, p. 2. Geraadpleegd op Delpher ↩︎
- Advertentie. “Opregte Groninger courant”. Groningen, 23-07-1762, p. 2. Geraadpleegd op Delpher ↩︎
- BEKENT MAAKINGEN.. “Groninger courant”. Groningen, 15-05-1787, p. 2. Geraadpleegd op Delpher ↩︎