Albertje van Meurs, geb. Kuiper
In oktober 1895 gonsde het in Sappemeer van akelige geruchten. Er zou een kindermoord zijn gepleegd: een weduwe van 41 jaar werd door justitie verdacht van een heimelijke bevalling en het laten verdwijnen van haar pasgeboren baby. Eén van de verhalen was dat ze haar kind voor de varkens van een buurman zou hebben geworpen en volgens een ander verhaal zou ze het kind in het Winschoterdiep hebben gegooid. De verdenking was zo groot, dat zij werd verhoord door de rechter-commissaris in Winschoten. Zij bekende en belandde vervolgens in het Winschoter Huis van Bewaring. Volgens haar verklaring was zij heimelijk bevallen van het kind, had het de armen en benen afgesneden, in een schort gewikkeld en in het kanaal geworpen. Op last van justitie werd er gedregd in het Winschoterdiep. Zonder gevolg: er werd niets gevonden en de verdachte werd teruggevoerd naar haar Winschoter cel.
Op vier november werd ze samen met een comité van justitie en politie teruggebracht naar Sappemeer: ze moest aanwijzen waar ze haar kind had laten verdwijnen. Men ging er op dat moment volledig vanuit dat haar kind door haar vermoord, vervolgens verminkt en in het water geworpen was. Ze werd ter plekke geconfronteerd met getuigen maar bleef halstarrig ontkennen. De situatie had heel wat bekijks en, voegt de journalist toe, haar eigen kinderen wendden zich van haar af. Die kinderen, acht maar liefst, waren in het werkhuis beland. De oudste was 18 jaar.
Toen een maand later, in december 1895 in Sappemeer een gruwelijke vondst werd gedaan, bleken de verhalen toch goeddeels op waarheid te berusten. Uit het Winschoterdiep werd door een scheepsjager een kinderarmpje opgevist. En later in de week kwam er nog een kinderbeentje bovendrijven. Daarmee leek de zaak rond. Of toch niet?
Op 16 januari 1896 meldt de Assercourant dat de vrouwelijke verdachte in vrijheid was gesteld. Want, hoewel ze op enig moment een complete bekentenis had gedaan, hield ze bij hoog en bij laag vol het kind niet te hebben vermoord. Uiteindelijk bleek de moord, ondanks haar eerdere volledige bekentenis niet te bewijzen en werd ze dus niet vervolgd voor moord. Wel moest ze terecht staan voor het ‘verbergen van een lijk met het oogmerk de geboorte te verhelen”, en ze werd daarvoor veroordeeld tot 6 maanden gevangenisstraf.
Mijn verhalen hebben vaak een kleine aanleiding. Ik vind een advertentie of een krantenbericht, hoor een overlevering of iets dergelijks. In dit geval was het een klein krantenberichtje. Al speurende rees er uit de berichten een beeld op van een monsterachtige daad, maar ook van grote wanhoop. Hoe komt iemand tot zijn daden? Het antwoord ligt in de geschiedenis besloten. Het enige wat ik kan doen is een lichtje schijnen op de dader, en haar omstandigheden engiszins toelichten: in het jaar 1893 blijft een vrouw op haar 41e jaar alleen achter met acht kinderen, na 23 jaar huwelijk. Haar echtgenoot, Frederik van Meurs, was al die tijd zaagmuldersknecht in Sappemeer, maar in het jaar van zijn dood was hij houtkopersknecht. Het zal in dit gezin geen vetpot zijn geweest. En met het wegvallen van de man, vader en kostwinner moet de situatie moeilijk zijn geweest voor Albertje Kuiper, want dat is wie de vrouw was. Er was geen liefdadigheid, het waren barre tijden. Albertje verdiende na het overlijden van haar man de kost als ventster. Was dat niet genoeg om de hongerige monden van haar acht kinderen te voeden? Dacht ze dat ze een nieuwe liefde had gevonden? Feit is dat ze twee jaar na het overlijden van haar man zwanger raakte, en zich gedwongen zag heel slechte besluiten te nemen. Kwamen de kinderen na haar terugkeer uit korte gevangenschap bij haar terug? Dat antwoord kan ik (nog) niet geven. Zo ja, dan toch niet voor lang. Albertje overleed twee jaar na haar vrijlating, in 1898. De kinderen zullen in dat geval wederom in het werkhuis zijn terechtgekomen. En het leed van de kinderen van Meurs was nog immer niet geleden: door een wrange speling van het lot werd op 3 juli 1911 Elso van Meurs dood uit het Winschoterdiep, ter hoogte van het Foxholsterbosch, gehaald. Hij was de dag er voor naar de Foxholster kermis geweest. Hij was nog maar 20 jaar. Een jaar daarvoor deed de vader van het werkhuis aangifte van het overlijden van Elso’s eveneens 20-jarige broer Frederik. Uit de overlijdensadvertentie in 1919 van Jan Meurs, de oudste zoon en broer, blijkt dat de rest van het gezin elkaar niet uit het oog verloren is. Ik hoop voor ze dat ze hun moeder hebben kunnen vergeven en een goed leven hebben gehad.
Gezinsblad van Albertje Kuiper
Albertje Kuiper, geb. op 30 jul 1854, Veendam, Beneden Verlaat, ovl. (43 jaar oud) op 4 mei 1898 Sappemeer, [getuige: Kornelis Procé, 36, rijksveldwachter, Hendrik Hollé, 31, gemeenteveldwachter, beide woonachtig in Sappemeer] tr. (resp. 23 en ongeveer 24 jaar oud) op 22 jun 1878 Sappemeer Frederik van Meurs, geb. op 06-10-1853, Sappemeer, zaagmuldersknecht tussen 22 jun 1878 en 30 aug 1892 Sappemeer, houtkopersknecht op 8 feb 1893 Sappemeer, ovl. (ongeveer 39 jaar oud) op 8 feb 1893 Sappemeer.
Uit dit huwelijk:
- Jan van Meurs, geb. op 29 sep 1878 Sappemeer, ovl. (40 jaar oud) op 11 aug 1919 Groningen.
- Fokko van Meurs, geb. op 26 apr 1880 Sappemeer, ovl. (60 jaar oud) op 23 aug 1940 Bocholtz.
- Wicher van Meurs, geb. op 26 feb 1882 Sappemeer, ovl. (82 jaar oud) op 10 mei 1964 Hoogezand‑ Sappemeer.
- Rotgert van Meurs, geb. op 22 jul 1883 Sappemeer, ovl. (3 maanden oud) op 28 okt 1883 Sappemeer.
- Klaas van Meurs, geb. op 18 sep 1884 Sappemeer, ovl. (1 jaar oud) op 4 sep 1886 Sappemeer.
- Roelfien van Meurs, geb. op 5 feb 1886 Sappemeer, ovl. (74 jaar oud) op 15 aug 1960 Winschoten.
- Klaas van Meurs, geb. op 30 aug 1887 Sappemeer, ovl. (72 jaar oud) op 2 mrt 1960 Groningen.
- Frederik van Meurs, geb. op 6 sep 1889 Sappemeer, ovl. (21 jaar oud) op 19 okt 1910 Aangifte door bestuurder Armhuis Roelf Kolder Sappemeer.
- Elso van Meurs, geb. op 25 jun 1891 Sappemeer, ovl. (20 jaar oud) op 3 jul 1911 Foxhol Verdronken in het Winschoterdiep, Foxholsterbosch.
- Albertus van Meurs, geb. op 30 aug 1892 Sappemeer, ovl. (ongeveer 85 jaar oud) op 29 nov 1977 Hoogezand Familieadv.
Albertje Kuiper, uit onbekende relatie:
- Nn Kuiper, geb. en ovl. in okt 1895 Sappemeer.
Dit kind is niet aangegeven, het bestaan is ontleend aan krantenberichten: kindermoord Sappemeer.
Geraadpleegde bronnen:
Groninger Archieven: www.allegroningers.nl
Wie was Wie?: wiewaswie.nl
Krantenarchieven: krantenartikelen, familieadvertenties: www.Delpher.nl "Familiebericht". "Nieuwsblad van het Noorden". Groningen, 04-07-1923. Geraadpleegd op Delpher op 11-03-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010884571:mpeg21:a0024
https://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&nummer=8931 Molendatabase
https://www.veenkoloniaalmuseum.nl/nl/in-het-museum/tentoonstellingen/van-hout-en-verre-reizen Veenkoloniaal Museum, Veendam