Waar werd oprechter trouw Dan tussen man en vrouw Ter wereld ooit gevonden?
In 1891 begint een artikeltje in de Nieuwe Veendammer Courant met bovenstaande regel. En zo lieflijk als het begint, zo dramatisch is de wending. Martenshoekster Geert Teuben meldt in een advertentie aan wie het maar wil lezen, dat hij de kredieten die aan zijn vrouw worden verstrekt niet zal betalen. Dat zit ‘m echter niet glad, want zijn echtgenote, Grietje Reinek, laat zich niet onbetuigd en plaatst een weerwoord zonder weerga!
Zij beschuldigt hem van diefstal van een bijl, hamers en spijkers van zijn vermoedelijke werkgever, scheepsbouwer Bodewes en planken van een zekere J. van der Goot. Want, zo stelt ze, het ‘schot en het hoenderhok’ zijn er van gemaakt. Grietje maakt duidelijk dat zij door Geert als een slavin is behandeld. En subtiliteit is niet aan haar besteed, want zij noemt man, paard en datum: op haar trouwdag, 2 augustus (1890) is ze door Geert mishandeld en in februari (1891) is ze het huis uit gezet. En passant verwijt ze behalve Geert, ook zijn familie van het maken van schulden. Maar, vervolgt ze, over de doktersrekening hoeft Geert zich geen zorgen te maken, want die heeft haar familie betaald.
De beide advertenties werden ook landelijk besproken. Zo meldden het Rotterdamsch Nieuwblad, Arnhemsche Courant, en de Grondwet het geval. De Arnhemsche Courant geeft er een opinie bij: ‘is het geen diep rampzalige toestand die er uit blijkt? Twee menschen veroordeeld om levenslang met elkaar te zijn en welke in die verhouding tegenover elkaar staan? En waren Geert Teuben en Grietje Reinek maar de eenigen in dien toestand!”
Mij verbaast het niet, gezien de furieuze, krachtige reactie van Grietje, maar in die tijd was het echt wel een grote stap: dit stel is gescheiden en dat maakte een eind aan de ‘levenslange veroordeling’.
Grietje hertrouwde in 1900 met Jan Prins, het huwelijk eindigde in 1919 door de dood van Jan. Geert trouwde niet weer. Hij woonde bij zijn moeder en haar man, maar belandde in 1909 in Veenhuizen…
ACHTERGRONDEN
Zowel Grietje als Geert waren kinderen van ongehuwde moeders. Toen Grietje zeven jaar oud was, trouwde haar moeder Eelke Niemeijer met Poppe Reinek en werden Grietje en haar oudere broer Jan geëcht. Het echtpaar Reinek werd nog rijkelijk bedeeld met kinderen: Grietje en Jan kregen zes halfbroers en -zussen.
Geert Teuben had een andere achtergrond. Zijn moeder, Tijdje Teuben, was in 1848 gehuwd met Helmer Veenma (toen zonder werk, later dagloner en arbeider) en met haar man kreeg zij tussen 1848 en 1852 drie kinderen. Haar echtgenoot vertrok echter rond 1855 als militair naar Oost Indië. Tien jaar na zijn vertrek kreeg Tijdje een dochter, Henderika Veenma, en in 1867 en 1869 werden haar zoontjes Geert en Frederik Veenma geboren. Later bleek echter dat Helmer Veenma al in 1866 in Suriname overleden is. Henderika bleef wettelijk een Veenma, alhoewel zij niet het kind van Helmer kan zijn. De geboorteactes van beide kinderen die na 1866 geboren waren, werden aangepast. Geert en zijn broertje Fredrik heetten vanaf toen Teuben.
Grietje Reinek, dr. van Poppo Reinek en Eelke Niemeijer, geb. op 14 aug 1867 Kalkwijk (getuigen: aangifte door Grietje Mulder, 25, arbeidster, Kalkwijk; Sijtse van der Laan, 30, arbeider; Kalkwijk; Willem Agterbos, 24, secretaris, Hoogezand),ovl. (70 jaar oud) op 5 jun 1938 Hoogezand (getuige: aangifte door Evert Lammerts, leedaanzegger, 49, Martenshoek),
tr. 2) (resp. 32 en 34 jaar oud) op 10 mei 1900 Hoogezand met Jan Prins, zn. van Douwe Prins en Albertje Lubberts, geb. op 1 mei 1866 Nieuw Scheemda, scheepsjager, ovl. (53 jaar oud) op 1 jun 1919 Nieuwe Compagnie;
trouwt 1)
Geert Teuben, zn. van Tijdje Teuben, geb. op 7 nov 1867 Martenshoek (aangifte door Henderika van Ham, 71, vroedvrouw, Martenshoek; getuigen Hindrik Onnes Heerlien, 43, arbeider, Martenshoek; Harm Bouwman, 26, scheepstimmerknecht, Martenshoek), ovl. (73 jaar oud) op 25 jul 1941 Groningen;
tr. (beiden 22 jaar oud) op 2 aug 1890 Hoogezand, (gesch. op 13 feb 1892 Hoogezand)
met Grietje Reinek, zie hierboven.
Op 8 augustus 1890 zijn ze samen ingeschreven in Hoogezand, hij kwam van Kropswolde, zij van Hoogezand.
Persoonskaart van Grietjes moeder:
Eelke (Eilke) Niemeijer, dr. van Grietje Jans Niemeijer, geb. op 1 apr 1841 Slochteren, ovl. (88 jaar oud) op 16 mrt 1930 Hoogezand
tr. (resp. 33 en 34 jaar oud) op 31 okt 1874 Hoogezand, (getuige: Albert Smit, 40, scheepstimmerknecht, Sappemeer, aangehuwde broer van bruidegom; Jan Willem Navest, 32, suikerbakker, Groningen, aangehuwde broer van bruid, Johan Heimel, Willem Agterbos, gemeenteambtenaren)
met Poppo Reinek, zn. van Gerrit Jan Reinek en Johanna te Grootenhuis, geb. op 14 mei 1840 Sappemeer, ovl. (76 jaar oud) op 10 feb 1917 Sappemeer.
Beide oudste kinderen worden bij het huwelijk geëcht.
Uit dit huwelijk:
- Jan Reinek, geb. op 8 okt 1863 Sappemeer, ovl. (77 jaar oud) op 18 jun 1941 Martenshoek.
- Grietje Reinek, geb. op 14 aug 1867 Kalkwijk, ovl. (70 jaar oud) op 5 jun 1938 Hoogezand,
- Johanna Reinek, geb. op 19 dec 1874 Martenshoek, ovl. (30 jaar oud) op 30 sep 1905 Groningen.
- Geertruida Reinek, geb. op 16 jul 1876 Sappemeer, ovl. (84 jaar oud) op 11 okt 1960 Hoogezand-Sappemeer.
- Wolter Kornelis Jacob Reinek, geb. in 1878 Martenshoek, ovl. op 16 apr 1969 Groningen.
- Harm Reinek, geb. op 15 nov 1880 Martenshoek, ovl. (1 jaar oud) op 7 apr 1882 Martenshoek.
- Harm Reinek, geb. op 17 aug 1883 Martenshoek, ovl. (82 jaar oud) op 16 apr 1966 Groningen.
- Poppo Jan Reinek, geb. op 7 mei 1888 Martenshoek, ovl. (74 jaar oud) op 24 feb 1963 Rotterdam.
Persoonskaart van Geert’s moeder:
Tijdje (Tetje, Tietje) Teuben, dr. van Jan Jans Teuben en Elsien Ypes Jager, geb. op 7 jun 1828 Martenshoek, arbeidster, ovl. (78 jaar oud) op 2 feb 1907 Martenshoek
tr. (resp. 20 en 30 jaar oud) (1) op 7 sep 1848 Hoogezand
met Helmer Veenma, zn. van Jan Joestens Veenma en Aaffien Helmers Molema, geb. op 17 mrt 1818 Westerbroek, ovl. (48 jaar oud) op 25 aug 1866 te Suriname.
Uit dit huwelijk:
- Jan Veenma, geb. op 30 dec 1848 Martenshoek, ovl. (29 jaar oud) op 14 okt 1878 Martenshoek.
- Jan Veenma, geb. op 23 okt 1852 Martenshoek, ovl. (78 jaar oud) op 3 apr 1931 Martenshoek, tr. Grietje van Delden, geb. circa 1856 Hoogezand.
- Ipe Veenma, geb. op 13 nov 1854 Martenshoek, ovl. (37 jaar oud) op 21 jan 1892 Groningen, tr. (resp. 23 en ongeveer 23 jaar oud) op 20 jul 1878 Hoogezand Grietje Olthof, geb. circa 1855 Nieuw Scheemda.
N.B. Helmer Veenma vertrok in 1855 als militair naar Oost Indië en keerde niet meer terug.
dochter: - Henderika Veenma, geb. op 25 jun 1865 Martenshoek, ovl. (76 jaar oud) op 16 mei 1942 Martenshoek, tr. Hindrik Venema, geb. circa 1864 Martenshoek.
zonen: - Geert Teuben, geb. op 7 nov 1867 Martenshoek, ovl. (73 jaar oud) op 25 jul 1941 Groningen,
- Fredrik Teuben, geb. op 23 okt 1869 Martenshoek, ovl. (76 jaar oud) op 1 feb 1946 Hoogezand,
tr. (resp. 60 en ongeveer 59 jaar oud) (3) op 22 aug 1888 Hoogezand, getuige: allen ambtenaren van de gemeente Hoogezand
met Hindrik Heerlien, zn. van Onno Geerts Heerlien en Jantje Pieters, geb. in 1829 Appingedam, woont op 22 aug 1888 Martenshoek, ovl. (ongeveer 73 jaar oud) op 22 okt 1902 Martenshoek. Hindrik is getuige bij de aangifte van Hinderika Veenma, in 1865 en van Geert Teuben in 1867. Hindrik was eerder getrouwd
(resp. 19 en 24 jaar oud) op 22 mrt 1849 Appingedam met Jantje Mulder, geb. op 29 sep 1824 Farmsum, ovl. 11 okt 1884 in Farmsum, laatstelijk woonachtig in Hoogezand.
Bronnen: *1) Waar werd oprechter trouw Dan tussen man en vrouw Ter wereld ooit gevonden? Twee zielen gloênde aaneengesmeed, Of vast geschakeld en verbonden In lief en leed. Fragment uit De Gijsbrecht van Aemstel, Joost van den Vondel 1587-1679 (https://seniorplaza.nl/gedichten/waar-werd-oprechter-trouw/) *2) delpher.nl De originele advertenties hebben gestaan in het blad Goorecht-Oldambt. Ik heb daar geen exemplaar van kunnen vinden. In het Groninger Archief zijn wel exemplaren, maar 1891 lijkt te ontbreken. *3) allegroningers.nl *4) alledrenten.nl *5) https://www.gevangenismuseum.nl/