Kolere!

Toen ik in het verleden het overlijden van voormoeder Stijntje Derks Fijn uitzocht, heb ik de datum drie keer gecontroleerd. Was zij daadwerkelijk op dezelfde dag overleden als haar echtgenoot Philippus Berends Koning?

Ja, dat was ze. Geen vergissing mogelijk. Ze had haar echtgenoot ternauwernood overleefd. Philippus was in de nacht overleden, op 31 oktober 1848 om drie uur, meldden buren Jelmer Tonkens en Klaas Erk bij de aangifte op 2 november. In de opvolgende acte deden dezelfde aangevers melding van het overlijden van Stijntje. Zij stierf om vijf uur in de ochtend, twee uur na haar man.

Dit blote feit riep veel vragen bij me op. Hoe dan? Waren ze ziek? Kon de één niet zonder de ander en had ze de hand aan zich zelf geslagen? Was er brand geweest of een andere calamiteit? Het was me een raadsel.

Lange tijd kwam ik niet verder met mijn dramatische veronderstellingen. Tòt ik een zeker krantenbericht met statistieken over een uitbraak van de Aziatische Cholera in Groningen onder ogen kreeg. Op 6 november 1848 meldde de Haarlemsche Courant dat er in Groningen 92 personen door deze ziekte getroffen waren. 55 waren inmiddels overleden, 18 hersteld en 19 nog onder behandeling. In Martenshoek waren twee nieuwe gevallen, evenals twee in Westerbroek. In de week van 27 oktober tot 2 november overleden 34 personen. Dat was een Aha!-momentje: mij lijkt het erg waarschijnlijk dat mijn voorouders door deze ziekte getroffen zijn en er vervolgens aan bezweken. Cholera was in de 19e eeuw een ware killer, wegens de armzalige en onhygienische omstandigheden. En arbeiders in de veengebieden, zoals Stijntje en Filippus, zullen vatbaar zijn geweest. Hard werken, slecht eten. Water koken voor gebruik? Dat deed men nog niet…

De cholerabacterie wordt vaak aangetroffen in brak oppervlaktewater en besmetting vindt plaats via eten en drinken van besmette voedingsmiddelen. Patiënten geven grote hoeveelheden over en krijgen waterdunne diarree. Het grote gevaar bij cholera is uitdroging: patiënten verliezen tot wel een liter vocht per uur. In 1848 had men nog niet ontdekt wat de bron was en hoe besmetting te voorkomen. Dat gebeurde pas in 1854, dankzij de Britse arts John Snow. Tot die tijd kon iedereen zomaar ‘de kolere’ krijgen.

Stijntje Derks Fijn

Generatie I

1. Stijntje Derks Fijn (Fien), geb. Sappemeer, ged. op 17 apr 1791 Sappemeer, ovl. (ongeveer 57 jaar oud) op 31 okt 1848 Westerbroek. Boerenmeid 1813 Zuidwolde, woont 1814 in Sappemeer, woont 1822-1825 Zuidwolde, woont 1826 in Harkstede, woont vanaf 1828 in Westerbroek,

tr. (resp. ongeveer 22 en 24 jaar oud) op 4 jun 1813 Bedum

Philippus Berends Koning, geb. op 8 mrt 1789 Westerbroek, overleden Westerbroek, letter A, nummer 8, Letter A 8 Westerbroek op 31 okt 1848, ovl. (59 jaar oud) op 31 okt 1848 Westerbroek, (boerenknecht,1813, Zuidwolde, dagloner 1814 Sappemeer, arbeider 1815 -1825 Zuidwolde, 1826 Harkstede, 1828-1835 Westerbroek, tapper 1843, woont 1843-1848 Westerbroek)

Generatie II

2. Derk Jans Fijn, geb. op 26 nov 1766 Zuidbroek, ged. op 7 dec 1766 Zuidbroek en Muntendam, schipper, ovl. (25 jaar oud) op 26 jul 1792 Sappemeer, otr. op 12 nov 1791 Sappemeer, kerk.huw. (resp. 25 en ongeveer 28 jaar oud) op 12 dec 1791 Sappemeer.

3. Ellegien Willems Smit, ged. op 6 nov 1763 Sappemeer, schippersche, ovl. (ongeveer 63 jaar oud) op 3 mrt 1827 Sappemeer, otr. (2) op 15 jul 1806 Sappemeer, kerk.huw. (resp. ongeveer 42 en ongeveer 33 jaar oud) op 31 aug 1806 Sappemeer Barent Jans Bakker, geb. in 1773, woont in 1810 Sappemeer Heerenlaan, ovl. (ongeveer 37 jaar oud) in mei 1810 Sappemeer, begr. op 1 jun 1810 Sappemeer.

Generatie III

4. Jan Derks (Jannes) Fijn, afkomstig uit Zuidbroek, ged. in okt 1731, Wildervank, schipper, woonde aan de Klapstreek, Zuidbroek; ovl. (ongeveer 44 jaar oud) circa 1776 Zuidbroek, begr. op 12 nov 1776 Sappemeer, kerk.huw. (resp. ongeveer 28 en ongeveer 27 jaar oud) op 15 jun 1760 Zuidbroek en Muntendam.

5. Stijntje Hindriks (de Jonge), ged. op 31 mei 1733 Sappemeer, ovl. (ongeveer 36 jaar oud) circa 1770 Zuidbroek, begr. Sappemeer.

6. Willem Jans Smit, ged. op 3 mei 1716 Sappemeer, otr. (resp. ongeveer 44 en ongeveer 35 jaar oud) op 15 dec 1760, kerk.huw. Sappemeer

7. Susanna Hindricks, ged. op 26 aug 1725 Sappemeer.

Generatie IV

8. Derk Hindrix, kerk.huw. in dec 1727 Wildervank.

9. Annigjen Jans, geb. Wildervank.

10. Hendrik Jans, kerk.huw. op 16 aug 1722 Sappemeer.

11. Teelke Benes.

12. Jan Tonnijs Smidt, otr. op 29 apr 1708 Sappemeer, kerk.huw. op 17 mei 1708 Sappemeer.

13. Ellichien Willems.

14. Hindrik Jans, kerk.huw. (Femmighjen ongeveer 24 jaar oud) op 1 aug 1723 Sappemeer.

15. Femmighjen Wijchers, ged. op 7 aug 1698 Sappemeer.

Generatie V

30. Wijger Jans, kerk.huw. op 27 feb 1689 Sappemeer.

31. Susanne Willems.

Geef een reactie